مقاله چاپ کاتالوگ - شماره 1 - مرکز چاپ کاتالوگ سخن

مقاله چاپ کاتالوگ :

پس از آنکه در اوایل قرن چهاردهم هجری قمری چاپ سنگی جای خود را به چاپ سربی داد لازم شد حروف

سربی در کنار هم چیده شود. از این رو برای این کار واژه حروف چینی مورد استفاده قرار می گرفت. از اوایل دهه

۱۳۷۰ هجری خورشیدی با ورود رایانه ها به صنایع چاپ و نشر، نشر رومیزی رواج یافت و حروف چینی و بسیاری

از فرایندهای اساسی چاپ و نشر به کمک نرم افزارها انجام شد. چون این کار دیگر چیدن حروف سربی نیست،

اصطلاح حروف نگاری برای آن پیشنهاد شده است. واژه تایپ نیز برای این کار رایج است.

در این پودمان چگونگی دریافت اصل خبر و سند دستور اجرای کار، روش انتخاب نرم افزار، ساخت ماکت در

نرم افزار، حروف نگاری و صفحه بندی، کنترل فایل حروف نگاری شده و رفع خطاهای آن و نیز شیوه ذخیره و

ارسال فایل حروف نگاری در فرمت PDF را فرا می گیریم.

شایستگی حروف نگاری متون، جداول و فرمول نگاری

مارک آپ چه معنایی دارد؟

اندازه حروف چگونه انتخاب می شود؟

فاصله بین سطرها چگونه تعیین می شود؟

پیش از حروف نگاری تعداد صفحات متن چگونه تعیین می شود؟

برای حروف نگاری چه نرم افزارهایی مورد استفاده قرار می گیرد؟

پایه کار )گرید یا صفحه ماکت( چیست؟

هنگام کنترل سند حروف نگاری شده باید چه مواری را مورد توجه قرار داد؟

چگونه می توان از سند حروف نگاری شده فایل PDF تهیه نمود؟

هدف

هدف از این شایستگی، توانایی حروف نگاری برای کارهای چاپی )کتاب، مجله و…( بر اساس دستور اجرای کار

و طبق اصول حروف نگاری است

استاندارد عملکرد: شایستگی حروف نگاری متون، جداول و فرمول نگاری با توجه به رعایت استانداردهای

اصل خبر و دستور اجرای کار و در نهایت کنترل فایل و تولید خروجی

دریافت اصلِ خبر و دستور اجرای کار

اصلِ خبر یعنی چه؟

دستور اجرای کار چیست؟

در نرم افزار ها چگونه تعداد کلمات و سطرها و پارگراف ها محاسبه می شوند؟

اصلِ خبر متنی است که توسط نویسنده یا به صورت دست نوشته )مانوسکریپت 1( یا به شکل تایپ شده اما

بدون رعایت قواعد حروف نگاری به بخش حروف نگاری و یا واحد پیش از چاپ ارسال می کند. برای مطبوعات

معمولاً صفحاتی در قطع رحلی یا A۴ با کاغذ ارزان قیمت در نظر گرفته می شود. این صفحات یک رو هستند

و پشت آنها سفید می ماند تا احتمال بروز خطا کاهش یابد. در بالای این صفحات سرلوحه مجله چاپ شده و

اطلاعاتی نظیرِ شماره، تاریخ و گاهی نام نویسنده یا مترجم ذکر می شود. نویسنده یا مترجم اصل خبر را در

این کاغذها به نشریه تحویل می دهد. چه اصل خبر به صورت دست نویس ارائه شود و چه به صورتی تایپی، در

هر صفحه حدود ۱۳ سطر در نظر می گیرند تا فاصله سطرها حدود دو سانتی متر شود و فضای لازم برای درج

دستورالعمل ها و اصلاحات وجود داشته باشد. پس از آن لازم است حروف تعیین گردد و تخمین زده شود که

این متن پس از صفحه آرایی چند صفحه را اشغال خواهد نمود. در حروف چینی سربی این کار بسیار دقیق

و سریع انجام نمی شد اما امروزه محاسبه تعداد کلمات، سطرها و پارگراف ها در نرم افزارها با دقت و سرعت

بسیار زیاد انجام می پذیرد.

دستور اجرای کار: در تمام مراحل تولید یک اثر چاپی باید ارتباط بین تمام دست اندرکاران )شامل:

ثبت سفارش، طراح گرافیک، بخش پیش از چاپ، واحد چاپ و بخش پس از چاپ( حفظ شود که به آن گردشِ

کار 2 می گویند. امروزه اهمیت این کار بیش از پیش است زیرا ممکن است بخشی از فرایند تولید یک اثر چاپی

در یک قاره انجام شود و بخشی دیگر در قاره ای دیگر. خروجی هر یک از این واحدها ورودی واحدی است

که در گردش کار در مرحله بعد قرار دارد؛ از این رو ضروری است هر بخش دستور اجرای کار را به بخش

پس از خود ارائه دهد. 3 حروف نگاری باید بر اساس قواعد مندرج در دستور اجرای کار ارائه شده توسط طراح

گرافیک یا ناشر انجام شود.

نکته: همه عناصر صفحه در ارتباط مستقیم با هم هستند و انتخاب قطع، اندازه حاشی هها، طول

سطرها، فاصله سطرها، نوع و اندازه حروف متن، نوع و اندازه حروف عنوا نهای اصلی و فرعی

و دیگر عناصر و اجزای صفحه، ساختار صفح هآرایی را تشکیل م یدهند. بسیاری از مشخصات

هر اثر چاپی با توجه به جنب ههای کاربردی اثر، ویژگ یهای مخاطبان، و امکانات فنی

و اقتصادی تعیین م یشود. طراح گرافیک با توجه به این عوامل برای راحتی خواندن،

ایجاد انگیزه در خواننده و انتقال صحیح پیام ویژگ یها و ساختار کلی صفحات را بر اساس

اصول دیزاین مشخص م یکند. در فرهنگ لغات معنای دیزاین را طراحی در نظر گرفت هاند

اما این واژه مفهوم گسترد هتری نیز دارد. دیزاین در اصطاح به معنای سازما ندهی است.

یعنی مجموع های از فرایندها که ساد هترین و منطق یترین را هحل بصری را برای مسائل ارائه

می‌کنند.

مارک آپ 1 :در صنعت نشر و در مطبوعات مارک آپ به معنای تعیین حروف مطالب است. ابتدا در

راستای انتقال صحیح اطلاعات با توجه به کارکرد اثر و ویژگی های مخاطبان مشخص می شود که برای متن،

عنوان ها و دیگر مطالب چه نوع حروفی مناسب است. در این مرحله نوع قلم، اندازه قلم، نازک یا سیاه بودن

)وزن قلم(، ایتالیک بودن کلمات و حتی محل تصاویر تعیین می شود. این کار مجموعه ای از دستورالعمل ها

برای مسئول حروف نگاری است که به صورت دست نویس در یک دست نوشته یا نمونه اولیه حروف چینی

شده درج می شود. دستورالعمل ها به صورت علایم اختصاری، نشانه های غلط گیری، یادداشت ها و… ارائه

می شود. اصلاحات نویسنده، ویراستار، نمونه خوان و… در همین مرحله درج می شود. همچنین پس از هر

بار تغییر متن توسط نویسنده، عوامل فنی و… فرایند اصلاح متن انجام می گیرد. برای کاهش احتمال بروز

خطا باید دستورالعمل ها مختصر و مفید بوده تا حد امکان به کمک علایم اختصاری بیان شود. علاوه بر آن

بهتر است برای هر فرد رنگ مشخصی در نظر گرفته شود؛ معمولاً رنگ قرمز برای مشخص کردن اشتباهات

چاپی به کار می رود و رنگ آبی برای اصلاحات نویسنده یا ویراستار.

نکته: امروزه در نرم افزارها تعیین حروف توسط سبک های پاراگراف و سبک های نویسه ها 2 انجام می شود. در

برخی از این نرم افزارها نیز ابزاری برای علامت گذاری تغییرات سند در هنگام بازبینی در نظر گرفته شده

است. هنگامی که بیش از یک نفر روی یک سند کار کند با علامت گذاری تغییرات اعمال شده با رنگ های

متفاوت می توان مشخص کرد که هر تغییری توسط چه کسی صورت گرفته است. در نرم افزار Microsoft

Word این امکان در زبانه Review قرار دارد و با فشردن دکمه Track Changes علامت گذاری تغییرات

فعال می شود. تنظیمات بیشتر در پنجره محاوره ای Track Changes Options در دسترس است.

علایم اختصاری تعیین حروف و نشانه های غلط گیری : تعیین حروف مطالب به شکلی مختصر

و مفید، با استفاده از علایم اختصاری و قلم های رنگی انجام می شود تا علاوه بر صرفه جویی در زمان از

دوباره کاری جلوگیری شود. برای حذف یک واژه، دور آن خط می کشند. کلماتی که زیرشان خط سیاه کشیده

می شود باید به حالت سیاه 1 حروف نگاری شوند. برای ایتالیک 2 کردن یک کلمه، خطی موجی شکل در زیر

آن کلمه کشیده می شود. اگر در زیر خط موجی شکل، یک خط سیاه آورده شود یعنی آن کلمه همزمان به

حالت سیاه و مورب حروف نگاری شود. جدول ۱ بخشی از مهم ترین علایم تعیین حروف را که در حال حاضر

در ایران رواج دارد نشان می دهد.

جداسازی و مشخص کردن عوامل متن مطابق با مارک آپ: در دستور اجرای کار که به بخش

حروف نگاری ارائه می شود ساختار کلی صفحه و ویژگی های هر بخش مشخص شده است. سند یا اصلِ خبر

پس از مارک آپ به واحد حروف نگاری سپرده می شود و حروف نگار با توجه به مارک آپ و بر اساس دستور

اجرای کار، حروف نگاری را آغاز می کند. نخستین قدم جداسازی و مشخص کردن عوامل متن مطابق با

مارک آپ است. البته در صورتی که سند یا اصلِ خبر به صورت دست نویس باشد می توان هم زمان با تایپ، نوع

حروف و دیگر ویژگی های متن را مطابق با مارک آپ اصلاح نمود.

برآورد تعداد صفحات نهایی پیش از حروف نگاری: برای محاسبه تعداد صفحات نهایی اصلِ خبر

یا متن دست نویس ابتدا بر اساس دستورِ کار، ساختار کلی صفحه مشخص می شود و شکل و اندازه حروف،

فاصله سطرها، طول سطرها، قطع کار و حاشیه های آن تعیین می گردد. آنگاه با تعیین تعداد حروف یک سطر

دست نویس و مقایسه آن با سطرِ حروف نگاری شده، پس از مشخص نمودن تعداد سطور یک صفحه می توان

به صورت تقریبی تعداد صفحات نهایی را محاسبه کرد. البته برای متون مصور محاسبه سطح اشغال شده

توسط تصاویر نیز ضروری است.

تعداد صفحات، سطرها، کلمات و نویسه ها پس از حروف نگاری و مشخص نمودن ساختار صفحه و تعیین حروف

به آسانی و با دقت قابل شمارش است. این کار در نرم افزار Microsoft Word به کمک ابزار Word Count

واقع در بخش Proofing زبانه Review انجام پذیر است، شکل ۱ این وضعیت را نشان می دهد.

در پنجره Word Count می توان تعداد صفحات، کلمات، نویسه ها بدون احتساب فاصله ها، نویسه ها با

احتساب فاصله ها، پارگراف ها و خطوط را مشاهده نمود. شکل ۲ آمارهای یک سند در پنجره مورد نظر را

نشان می دهد.

انتخاب نرم افزار و بررسی فایل های گرافیکی متناسب با دستور کار

نرم افزارهای ویرایش گر متن چه نوع نرم افزارهایی هستند؟

نرم افزارهای واژه پرداز چه نوع نرم افزارهایی هستند؟

نرم افزارهای نشر رومیزی چه نوع نرم افزارهایی هستند؟

صفحه کلید 2 استاندارد فارسی چیست و چه کاربردی دارد؟

برای کار با حروف طیف وسیعی از نرم افزارها وجود دارد. برخی از این نرم افزارها از قابلیت 3WYSIWYG

برخوردارند. یعنی آنچه می بینید همان است که دریافت می کنید 4. در این سیستم ها محصول نهایی

به همان شکلی است که هنگام کار روی محتوا )شامل متن و تصاویر و…( دیده می شود. مسئول واحد

حروف نگاری بر اساس دستور کار، نوع محصول چاپی و ویژگی های متن تصمیم می گیرد که چه نرم افزاری

برای حروف نگاری مناسب است. نرم افزارهای واژه پرداز 5 برخلاف نرم افزارهای ویرایشگر متن 6 که برای

ویرایش فایل های متنی ساده طراحی شده اند امکان نگارش، ویرایش، قالب بندی و چاپ اسناد متنی را

فراهم می کنند اما به اندازه نرم افزارهای نشر رومیزی که برای چاپ و نشر و تولید محتوای چند منظوره

در مقیاس کوچک یا بزرگ مناسب هستند و برای دیزاین، صفحه آرایی و تایپوگرافی بهینه شده اند امکانات

ندارند 7. نرم افزارهای نشر رومیزی نرم افزارهایی تخصصی هستند و پیچیدگی های خاص خود را دارند. به

همین دلیل هم قیمتشان بالاست و هم اپراتورهای آنها دستمزد زیادی دریافت می کنند. از این رو برای

صرفه اقتصادی معمولاً نگارش، ویرایش و قالب بندی متن در واژه پردازها انجام می شود و فقط طراحی و

صفحه آرایی در نرم افزارهای نشر رومیزی مورد استفاده قرار می گیرند.

اگر دست نوشته ای که در نرم افزارهای واژه پرداز حروف نگاری می شود به صفحه آرایی حرفه ای نیاز نداشته

باشد می تواند مستقیماً برای چاپ آماده شود )مانند برخی از کتاب های رمان( در غیر این صورت متن به

داخل نرم افزارهای نشر رومیزی وارد 1 شده و طراحی و صفحه آرایی در این نرم افزارها انجام می شود.

نقطه مقابل ویژگی ویزی ویگ در نرم افزارهایی 2 مانند TEX و LATEX دیده می شود که در محیط های

دانشگاهی برای آماده سازی متون علمی در زمینه های ریاضیات، فیزیک و علوم رایانه ای بسیار محبوب

هستند و قابلیت های زیادی برای فرمول نگاری های پیچیده دارند. در TEX و LATEX ظاهر و محتوا از

هم جدا شده است و کاربر به جای پرداختن به جزئیات مربوط به ویژگی های بصری نوشتار روی ساختار

منطقی آن متمرکز می شود. یعنی بدون توجه به ظاهر، محتوا را در یک سند متنی قرار می دهند و سپس

به کمک نشانه گذاری هایی که به شکل فرمان هایی در داخل متن قرار می گیرد مشخص می کنند که هر

بخش باید به چه صورت نمایش داده شود )شکل ۴(. در حقیقت هنگام کار فقط بخش های مختلف مشخص

می شوند و کاربر ویژگی های بصری آن بخش را مشخص نمی کند و همه چیز به شکل متن ساده 3 است. در

نهایت ویژگی های بصری بر اساس قالب هایی که تعریف شده هنگام تهیه خروجی ایجاد می شود )شکل ۵(.

حروف نگاری با این نرم افزارها کاری تخصصی است.

نرم افزارهای واژه پرداز: نرم افزارهای واژه پرداز متعددی وجود دارند که توسط شرکت های نرم افزاری

گوناگون تولید می شوند. از میان آنها می توان به نرم افزارهای واژه پرداز:

OpenOffice Writer ، LyX ، LibreOffice ، Corel WordPerfect Writer ، Adobe InCopy

Microsoft Word ،و زرنگار اشاره نمود. برخی از این نرم افزارها به صورت رایگان و برخی به صورت تجاری عرضه

می شوند. بررسی املای کلمات، شمارش گر واژگان و امکانات لازم برای ویراستاری )نظیر: افزودن یادداشت؛ نمایش

تغییراتی که توسط افراد مختلف اعمال شده است و حالت های مشاهده مختلف که به ویراستاران اجازه می دهد تا اجزای

مختلف را بررسی کنند( از ویژگی های یک واژه پرداز استاندارد است. باید توجه داشت که تنها تعدادی از این نرم افزارها

از زبان پارسی پشتیبانی می کنند. در ادامه برخی از ویژگی های نرم افزارهای Word و InCopy معرفی می شود:

الف( نرم افزار Microsoft Word : مجموعه Microsoft Office یکی از پرکاربردترین مجموعه نرم افزارها

است. اجزای این مجموعه به سه دسته برنامه های کاربردی اداری 1، برنامه های کاربردی سرور 2 و برنامه های

کاربردی برخط 3 تقسیم می شود. البته بیشتر شهرت مجموعه آفیس به دلیل برنامه های کاربردی اداری است.

این بخش شامل نرم افزارهایی نظیر ورد 4، اکسل 5، اکسس 6 و پاورپوینت 7 است.

یکی از معروف ترین نرم افزار های مجموعه آفیس واژه پرداز Microsoft Word است. این نرم افزار قابلیت های

زیادی برای حروف نگاری، فرمول نگاری، درج جدول و… دارد و از زبان فارسی نیز پشتیبانی می کند. هرچند به

دلیل عدم پشتیبانی از فضای رنگی CMYK خروجی آن برای صنایع چاپ و نشر مناسب نیست و مشکلات

فراوانی ایجاد می کند ولی امروزه در ایران بیش از هر نرم افزار دیگری برای حروف نگاری و حتی آماده سازی

کتاب های غیر مصوّر مورد استفاده قرار می گیرد.

عدم پشتیبانی نرم افزار Microsoft word از فضای رنگی CMYK چه دلایلی دارد و چه مشکلاتی

ایجاد می کند؟ چه راه کاری برای حل این مشکلات وجود دارد؟

ب( نرم افزار Adobe InCopy : نرم افزار Adobe InCopy یک نرم افزار واژه پرداز حرفه ای است که توسط

Adobe Systems به صورت هماهنگ با دیگر نرم افزارهای مجموعه Adobe Creative Cloud تولید شده

است. نسخه خاورمیانه این نرم افزار امکانات بسیاری برای زبان فارسی ارائه می دهد که برخی از مهم ترین آنها

عبارت اند از:

تنظیمات ویژه برای قرارگیری متن

امکان استفاده از اعداد عربی، فارسی یا هندی

امکان استفاده از کشیده برای تنظیم فاصله نویسه ها

تنظیمات مربوط به لیگچر 1

تنظیمات مربوط واج های فارسی و عربی

امکان حروف نگاری متن های دوزبانه

نرم افزارهای نشر رومیزی: نرم افزارهای نشر رومیزی که به اختصار DTP2 نیز نامیده می شوند

امکانات زیادی برای صفحه آرایی، کار با حروف، تصاویر و جداول در اختیار طراح قرار می دهند و برای تولید

طیف گسترده ای از آثار مورد استفاده قرار می گیرند. این نرم افزارها با قابلیت های متفاوت توسط شرکت های

مختلف ارائه می شوند. برخی از این نرم افزارها عبارت اند از ، Microsoft Publisher، QuarkXPress

Adobe InDesign، InPage و CorelDraw3 . از میان نرم افزارهای تخصصی نشر رومیزی موارد زیر

فراگیرتر هستند:

الف( نرم افزار QuarkXPress : این نرم افزار توسط شرکت Quark طراحی شده و یکی از نرم افزارهای محبوب

نشر رومیزی است. امکان کنترل دقیق متن، تصاویر، شکل ها، رنگ و تغییر میزان کدر بودن و سازگاری با

فرمت های گوناگون از ویژگی های آن است. این نرم افزار انعطاف پذیری بالایی دارد و به دلیل امکانات فراوانی

که در اختیار کاربر می گذارد برای تولید طیف وسیعی از محصولات استفاده می شود. در نسخه های اخیر

ب( نرم افزار Adobe InDesign : نرم افزار Adobe InDesign یک نرم افزار نشر رومیزی حرفه ای است که

توسط Adobe Systems به صورت هماهنگ با دیگر نرم افزارهای مجموعه Adobe Creative Cloud

تولید شده است. نسخه خاورمیانه این نرم افزار نیز همانند نرم افزار InCopy امکانات بسیاری برای زبان

فارسی ارائه می دهد. انعطاف پذیری بالای این نرم افزار هنگام کار با نوشته ها و هماهنگی بالای آن با مجموعه

نرم افزارهای Adobe creative Cloud موجب محبوبیت بسیار زیاد این نرم افزار شده است.

در شکل 6 شمایل 1) نقشک( تعدادی از نرم افزار های مورد استفاده در حروف نگاری ارائه شده است.

صفحه کلید استاندارد فارسی:صفحه کلید یکی از متداول ترین دستگاه های ورود اطلاعات به

رایانه است. بخش سخت افزاری می تواند از فناوری های مختلفی بهره ببرد؛ از انواع دکمه های مکانیکی گرفته

تا صفحات لمسی، فناوری های نوری و… بیشتر صفحه کلیدها به گونه ای طراحی شده اند که به جای ارسال

مستقیم نویسه ها، با فشردن هر کلید کدهایی متناظر با هر کلید به سیستم عامل فرستاده شود. با این کار

می توان بدون نیاز به تغییر در اجزای سخت افزاری و تنها با تغییر در نرم افزاری که کلیدها را تفسیر می کند

جانمایی کلیدها را تغییر داد. معمولاً آرایش کلیدها برای بخشی از صفحه کلید ثابت است اما برای بخشی که

مربوط به نویسه هاست آرایش های متفاوتی وجود دارد.

چیدمان صفحه کلید رایانه ها در گذر زمان به شکل امروزین در آمده است و بخشی از شیوه آرایش کلیدها

برگرفته از صفحه کلید ماشین های تحریر و دستگاه های حروف ریزی است. در سال ۱۳۵۲ کمسیونی تشکیل

شد تا استانداردی برای تعداد و شکل حروف و اعداد و علامات ماشین های تحریر فارسی تهیه کند. این

کمسیون پس از بررسی های جامع تصمیم گرفت در ترتیب حروف و اعداد و علامت ها حداقل تغییرات نسبت

به چیدمان رایج به عمل آید تا تایپیست هایی که به چیدمان سابق عادت کرده اند دچار سردرگمی نشوند

و نیازی به تعویض ماشین تحریرهای موجود نباشد و در عین حال حروف، علامات و اعداد در ماشین های

تحریر فارسی از نظر تعداد، شکل و ترتیب استاندارد شود. نتیجه این فعالیت پیدایش استاندارد ISIRI 820

با عنوان «حروف فارسی در ماشین های تحریر » بود. دو دهه بعد استانداردهایی برای داده های فارسی در

رایانه ها معرفی شد 1 و سرانجام در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۶ استاندارد ISIRI 9147 با «عنوان فناوری اطلاعات

چیدمان حروف و علائم فارسی بر صفحه کلید رایانه » معروف به « صفحه کلید استاندارد فارسی » توسط

سازمان ملی استاندارد ایران به عنوان استاندارد ملی ایران برای ورود اطلاعات به رایانه منتشر شد. در تهیه

و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه، در حد امکان

بین این استاندارد و استانداردهای بین المللی و ملی کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود.

این استاندارد در کلیه مواردی که نیاز به ورود اطلاعات از طریق صفحه کلید به رایانه باشد کاربرد دارد و

همه کاراکترهای استانداردشده در استاندارد «فناوری اطلاعات تبادل و شیوه نمایش اطلاعات فارسی

بر اساس یونی کُد »2 و نیز «دستور خط فارسی » مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی را در بر می گیرد. با

این حال در مواردی که پردازش اطلاعات با استفاده از مجموعه کاراکترهایی غیر از یونی کُد صورت می گیرد

نیز استفاده از این استاندارد لازم است.

نکته: یونی کُد یک استاندارد صنعت رایانه برای رمزگذاری، نمایش و مدیریت متن است که بیشتر سیستم های

نوشتاری جهان را در بر می گیرد و توسط کنسرسیوم یونی کُد پشتیبانی می شود. در پردازش متن به

کمک یونی کُد به جای اینکه برای هر نویسه یک تصویر ارائه شود، یک کد منحصر به فرد در نظر گرفته

شده است. یونی کُد یک نویسه را به صورت مجازی ارائه می کند و جنبه های بصری )شامل اندازه، شکل،

قلم، یا سبک( نویسه را به عهده نرم افزار دیگری مانند مرورگر وب یا واژه پرداز می گذارد. هدف یونی کُد

رفع محدودیت های موجود در کدگذاری نویسه های قدیمی است که به شکل گسترده ای در کشورهای

مختلف رواج دارند اما با یکدیگر سازگار نیستند. مشکل مشترک بسیاری از کدگذاری های قدیمی این

است که فقط امکان پردازش متن های دوزبانه )معمولاً لاتین و محلی( فراهم شده است و پردازش بیش

از دو زبان ممکن نیست. به دلیل موفقیت بسیار زیاد یونی کُد امروزه این استاندارد توسط بسیاری از

فناوری های اخیر و بیشتر سیستم عامل ها پشتیبانی می شود.

چیدمان صفحه کلید استاندارد فارسی:چیدمان صفحه کلید استاندارد فارسی ارائه شده توسط

سازمان ملی استاندارد ایران فقط به آرایش ناحیۀ الفبا عددی و عددی صفحه کلیدها می پردازد و در سه لایه

ارائه شده است: یکی حالت عادی است؛ لایه دوم مانند بیشتر چیدمان های رایج پس از فشردن کلید تبدیل 3

فعال می شود و لایه سوم با فشردن کلید دگرساز راست 4 در دسترس قرار می گیرد. شکل 7 جزئیات این

چیدمان را نشان می دهد.

تفاوت های صفحه کلید استاندارد فارسی با صفحه کلید پیش فرض سیستم عامل:تا ویندوز

۷ تنها صفحه کلید پیش فرض فارسی در این سیستم عامل صفحه کلید مایکروسافت بود که کاملاً با صفحه کلید

استاندارد فارسی تفاوت دارد و حتی اعداد فارسی در آن لحاظ نشده است. متأسفانه با وجود مشکلات بسیار

زیاد، این چیدمان صفحه کلید هنوز رایج است.

مهم ترین تفاوت های صفحه کلید استاندارد فارسی سازمان ملی استاندارد ایران با صفحه کلید فارسی مایکروسافت

عبارت است از:

امکان درج اعداد فارسی: ۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰ )ردیف اول کلیدها که بالای حروف قرار دارد اعداد فارسی است

و کلیدهای صفحه اعداد که در سمت راست صفحه کلید قرار دارد برای درج اعداد انگلیسی به کار می رود(.

امکان درج فاصله مجازی 1: مانند فاصله میان « می » و «رود » در « می رود » )فاصله مجازی که گاهی نیم فاصله،

فاصله صفر و فاصله جامد هم نامیده می شود معادل نویسه ZWNJ در جدول یونی کُد است و با وجود شباهت

ظاهری با نویسه ای که از فشردن همزمان کلیدهای Shift و منها توسط صفحه کلید مایکروسافت تولید می شود

و Optional Hyphen نام دارد و به شکل »¬« نمایش داده می شود متفاوت است.(

امکان درج «ی » و «ک » فارسی )با » « و » « عربی تفاوت دارد.(

امکان درج ممیز فارسی: ۱۵ ٫۵ )در صفحه کلید مایکروسافت نویسه ممیز فارسی وجود ندارد و ناچار به جای

آن از نویسه » / « که خط مورب، کج خط یا اسلش 2 نام دارد و نویسه ای غیر عددی است استفاده می شود. به

همین دلیل با درج این نویسه در میان اعداد، اعداد قبل و بعد آن جابه جا می شود: ۱۵ / ۵(

امکان درج نویسه جداکننده هزارگان فارسی: ۱٬۰۰۰ ٬۰۰۰

امکان درج نویسه های »@« و »#« بدون تغییر زبان صفحه کلید

امکان درج نویسه هایی نظیر «ة « ،» ء « ،»◌ٰ« ،»◌ٰ« ،»◌ٔ« ،»◌ٔ« ،» ٱ « ،»﴾« ،»﴿« ،»…« ،»•« ،»°« ،» ریال ،»

»€« ،» « و …

امکان درج انواع خط تیره )منها، کشیدگی یا تطویل، خط تیره یا خط فاصله 3، نیم خط 4، خط زیر یا خط

پایین 5(

تغییر محل بعضی از نویسه ها )مانند قرار گرفتن حرف «پ » بر روی کلید )»M«

امکان درج زیرمتن )نویسه های کنترلی( برای متن های دوزبانه

نکته: ممکن است به نظر بیاد در صفحه کلید مایکروسافت اعداد فارسی وجود دارد. در حقیقت اعداد فقط

به صورت فارسی نمایش داده می شوند و نویسه مورد استفاده، نویسه انگلیسی است. معمولاً در مرورگرهای

وب و نرم افزارهایی که فقط قابلیت نمایش متن ساده را دارند مشکل عدم وجود اعداد فارسی قابل مشاهده

است.

نکته: متأسفانه بیشتر فونت های رایج در ایران )نظیر فونت های سری B( سال ها پیش از معرفی صفحه کلید

استاندارد فارسی طراحی شده اند و تنها تعداد کمی از فونت های موجود )مانند فونت های سری )XB

می توانند از همه قابلیت های صفحه کلید استاندارد فارسی پشتیبانی کنند. حتی برخی فونت ها که به تازگی

طراحی شده اند یا اصلاح شده فونت های قدیمی هستند کاراکترهایی نظیر علامت ریال، ممیز فارسی و

جداکننده هزارگان فارسی را ندارند.

از داخل یکی از پایگاه های خبری اقتصادی متنی را که شامل حروف و اعداد است Copy کرده در نرم افزار

Notepad یا یک ویرایشگر متن ساده دیگر Paste نمایید. آیا همه نویسه های متن صحیح تایپ شده اند؟

آیا اعداد و علامت های ممیز و جداکننده هزارگان فارسی تایپ شد هاند؟ نویسه های نادرست را با ذکر دلیل

مشخص کنید و به هنرآموز خود تحویل دهید.

اصلاح نویسه های نادرست متن حروف نگاری شده: وقتی متنی که حروف نگاری آن با

صفحه کلید استاندارد فارسی انجام نشده به واحد حروف نگاری وارد می شود پیش از هر کاری باید نویسه های

مشکل دار آن اصلاح شود. برای این کار از بخش Find نویسه های اشتباه را جستجو کرده و به کمک دستور

Replace با نویسه صحیح جایگزین می کنیم. به عنوان نمونه » « ،» « و اعداد 1234567890 تک تک

جستجو شده و با نویسه های « ی « ،» ک » و اعداد ۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰ جایگزین می شوند. جایگزین کردن

فاصله های نابه جا مانند فاصله بعد از « می » در افعال مضارع یا فاصلة پیش از نشانة جمعِ « ها » با فاصله

مجازی از دیگر موارد این اصلاحات است.

نکات مهم

باید دقت نمود که هنگام جایگزین کردن اعداد انگلیسی با فارسی، در صورت استفاده از نویسه های

نادرست به جای ممیز فارسی و جداکننده هزارگان ممکن است ترتیب اعداد به هم بریزد.

طبق دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای نوشتن یای میانجی در کلماتی

که به «ه » ختم می شوند یک « ی » کوچک روی « ه » قرار می گیرد؛ مانند: مدرسۀ موش ها. در صفحه کلید

مایکروسافت این نویسه وجود ندارد و طراحان فونت برای دور زدن این مشکل حرف «ة » را که در فارسی

کاربرد زیادی ندارد به شکل «ۀ » طراحی کردند. با این کار دیگر امکان تایپ کلماتی نظیر «دایرة المعارف »

وجود ندارد!

نویسه خط مورب » / « در زبان فارسی فقط برای جدا کردن روز، ماه و سال در تاریخ به کار می رود

و استفاده از آن به جای نویسه ممیز فارسی در حروف نگاری متون علمی، صورت های مالی و… می تواند

مشکلات بسیار بزرگی نظیر جابه جایی اجزا ایجاد نماید.

هنگام جایگزین کردن نویسه های درست با نویسه های نادرست برای جلوگیری از وقوع خطاهای احتمالی

باید عمل جایگزینی در کل متن واژه به واژه انجام شود. استفاده از گزینه Replace All می تواند مشکلات

زیادی ایجاد کند. به عنوان نمونه ممکن است واژه « میدان » به « می دان » تبدیل شود.

نصب و فعال سازی صفحه کلید استاندارد فارسی: نصب و فعال سازی صفحه کلید استاندارد

فارسی در سیستم عامل های Windows و macOS تفاوت هایی دارد. صفحه کلید استاندارد فارسی در

سیستم عامل های Microsoft Windows )نسخه ۸ و پس از آن( و macOS )نسخه OS X و پس از آن(

به صورت پیش فرض وجود دارد ولی باید فعال شود. با این وجود ممکن است صفحه کلید استاندارد فارسی که

به طور پیش فرض روی سیستم عامل قرار دارد با صفحه کلید استاندارد فارسی ارائه شده توسط سازمان ملی

استاندارد ایران تفاوت هایی داشته باشد. 1 در بیشتر این صفحه کلیدهای پیش فرض، لایه سوم که با فشردن

کلید دگرساز راست فعال می شود وجود ندارد.

الف( نصب و فعال سازی صفحه کلید استاندارد فارسی در نسخه های مختلف سیستم عامل ویندوز

دریافت فایل نصب صفحه کلید استاندارد فارسی برای نسخه های مختلف سیستم عامل ویندوز از مسیر زیر

امکان پذیر است:

computing.ir/download/Iranian_Standard_Persian_Keyboard_(ISIRI_9147)_ http://persian

(Version_2.0) .zip

برای نصب کافی است فایل دریافتی از حالت فشرده خارج شده و فایل Setup.exe اجرا شود. در صورت نصب

صحیح، پنجره شکل 8 گشوده می شود.

فعال سازی در ویندوز ۷

وارد Control Panel شوید و بخش Change keyboards or other input methods را انتخاب نمایید.

در نوار بالای صفحه و از بخش Keyboards and Languages ، گزینۀ … Change keyboards را

انتخاب کنید.

فعال سازی در ویندوز ۷

وارد Control Panel شوید و بخش Change keyboards or other input methods را انتخاب نمایید.

در نوار بالای صفحه و از بخش Keyboards and Languages ، گزینۀ … Change keyboards را

انتخاب کنید.

روی دکمۀ … Add کلیک کنید.

از لیست زبان ها در قسمت Persian ، گزینۀ Iranian Standard Persian را علامت بزنید و سایر تیک های

موجود در زیربخش Keyboard را بردارید.

فعال سازی در ویندوزهای ۸ و 1/ 8

وارد Control Panel شوید و بخش Add a Language را انتخاب نمایید.

زبان فارسی را اضافه نمایید.

در پنجره جدید و در بخش فارسی، روی کلمۀ Options کلیک کنید.

در زیربخش Input method ، به جز Iranian Standard Persian سایر موارد را Remove کنید.

فعال سازی در ویندوز ۱۰

به بخش تنظیمات سیستم ) Setting ( وارد شوید.

گزینه Time & Language را انتخاب کنید.

از منوی سمت چپ پنجره گشوده شده گزینه Region & Language را انتخاب کنید.

از سمت راست این پنجره گزینه Add a Language را انتخاب نمایید.

از داخل پنجره Choose a language to install زبان فارسی را انتخاب کرده،گزینه Next را بزنید.

پس از نصب زبان فارسی و بازگشت به پنجره Region & Language از بخش Preferred Languages

روی گزینه فارسی کلیک کرده و گزینه Options را انتخاب نمایید.

در پنجره باز شده روی گزینه Add a keyboard واقع در بخش Keyboards کلیک کرده و از منویی که

باز می شود گزینه Iranian Standard Persian را انتخاب نمایید.

باقی صفحه کلیدهای موجود در بخش Keyboards را با کلیک بر روی گزینه Remove پاک کنید.

نکته:

با فشردن کلید Alt و Shift می توانید بین زبان های مختلف جابه جا شوید. برای جابه جایی بین شیوه های

مختلف ورود اطلاعات همزمان کلیدهای Win و Space را بفشارید.

ب) فعال سازی صفحه کلید استاندارد فارسی در سیستم عامل مکینتاش

فعال سازی در OS X

از داخل منوی اپل به بخش به بخش تنظیمات سیستم ) System Preferences ( وارد شوید.

در پنجره باز شده بر روی آیکون Language & Text کلیک کنید.

در پنجره باز شده زبانه Input sources را انتخاب نمایید.

از فهرست موجود گزینه ISIRI 2901 Persian را انتخاب نمایید.

برای نمایش منوی ورودی اطلاعات در نوار منو باید گزینه Show input menu in menu bar انتخاب

شده باشد.

می توانید با کلیک بر روی دکمه Keyboard Shortcuts یک میانبر برای تغییر صفحه کلید ایجاد نمایید.

فعال سازی در macOS

از داخل منوی اپل به بخش تنظیمات سیستم ) System Preferences ( وارد شوید.

در پنجره باز شده بر روی آیکون Keyboard کلیک کنید.

در پنجره باز شده زبانه Input sources را انتخاب نمایید.

بر روی علامت » + « کلیک نمایید.

از بخش سمت چپ پنجره گشوده شده گزینه Persian را انتخاب کرده و سپس گزینه Persian ISIRI

را از بخش سمت راست انتخاب نمایید.

دکمه Add را بفشارید.

برای نمایش منوی ورودی اطلاعات در نوار منو باید گزینه Show input menu in menu bar انتخاب

شده باشد.

می توانید از زبانه Shortcuts یک میانبر برای تغییر صفحه کلید ایجاد نمایید.

ساخت پایه کار )گرید 1 یا صفحه ماکت( در نرم افزار

منظور از پایه کار )صفحه ماکت( در صفحه آرایی چیست؟

در نشر رومیزی پایه کار به چه شکل ایجاد می شود؟

قطع استاندارد به چه معناست؟

قطع پیش از برش و قطع پس از برش یعنی چه؟

یکی از اصول صفحه آرایی ایجاد نظام بصری به کمک شبکه ای از خطوط راهنما است که با عنوان پایه کار یا

گرید شناخته می شود. سیستم گرید با قانون مند کردن تعداد و محل ستون های متن، سطح اختصاص یافته

به حاشیه ها، طول سطرها، فاصله سطرها و… نظمی بصری ایجاد می کند که به صفحه آرایی هویت می بخشد

و موجب افزایش تمرکز و راحتی خواندن می شود. پایه کار یا توسط طراح گرافیک، ناشر و سردبیر در اختیار

واحد حروف نگاری و صفحه آرایی قرار می گیرد یا مسئول واحد حروف نگاری و صفحه آرایی بر اساس مندرجات

دستور کار آن را تهیه می نماید. صفحه آرا با در اختیار داشتن محتوا که شامل فایل حروف نگاری تصحیح شده

و فایل های آماده شده تصاویر و ترسیمات است؛ بر اساس پایه کار، صفحه آرایی را با استفاده از یک نرم افزار

نشر رومیزی در رایانه انجام می دهد.

پایه کار در صفحه آرایی با چسب و قیچی: تا اوایل دهه ۱۳۷۰ هجری خورشیدی صفحه آرایی

با دست و به شیوه چسب و قیچی انجام می شد. در صفحه آرایی سنتی پایه کار صفحه خط کشی شده ای بود

که بر اساس طول سطر و فاصله سطرها شکل می گرفت و تمام خطوط افقی و عمودی مورد نیاز در آن به

رنگ آبی چاپ می شد. این خطوط راهنما حاشیه صفحه، تعداد و محل ستون های متن، کرسی حروف، ابتدا

و انتهای سطرها، محل شماره صفحه، خط تقارن صفحه، محل یک سوم بالای صفحه و خطوطی عمودی که

روابط میان تصاویر بر اساس آنها شکل می گرفت را مشخص می کرد

نقش ها و کلماتی که در همه صفحات تکرار می شدند به رنگ مشکی روی پایه کار چاپ می شد. پس از

مشخص کردن محل تصاویر و سایر فضاها، صفحه بند با هماهنگی طراح، نمونه غلط گیری شده )پاک( حروف

را به کمک قیچی بریده و با چسب روی پایه کار ثابت می کرد. سایر اجزای خطی صفحه هم به این صفحات

که آرت ورک 1 یا اورجینال 2 نام داشت افزوده می شد و از آنها فیلم خطی تهیه می کردند. هنگام تهیه فیلم،

خطوط راهنمای آبی رنگ حذف می شد. از تصاویر هم فیلم های هافتون در ابعاد مورد نیاز تهیه کرده در نهایت

فیلم های خطی و هافتون را روی ورقه های شفافی با نام تجاری آسترالون 3 صفحه بندی و مونتاژ نموده، از روی

آنها پلیت تهیه می کردند. شکل 10 چند نوع پایه کار را نشان می دهد.

کار عملی

پایه کار برای یک کتاب رمان بدون تصویر با مشخصات زیر را با راپید 2/ 0 میلی متر بر روی کاغذ گلاسه

رسم نمایید. ابعاد ستون های متن این کتاب چگونه خواهد بود؟

قطع: ۱۴۵ ×۲۱۵ میل یمتر/ حاشیه برش ۵ میل یمتر/ اندازه مارژین از سمت عطف، بالا، پهلو و پایین به ترتیب

۱۷، ۲۵، ۲۳ و ۲۰ میل یمتر/ فاصله سطرها ۵ میل یمتر/ فاصله کرسی سرآیندها )سرصفحه ها( تا کرسی

نخستین سطر متن ۱۰ میلی متر/ محل شماره صفحه ها در سمت بیرونی سرآیندها

پایه کار در نشر رومیزی : در شیوه سنتی گروهی از افراد فعالیت می کردند تا کار به مونتاژ و تهیه

پلیت برسد اما امروزه همه این وظایف که هر یک شغلی جداگانه بود در یک رایانه به کمک نرم افزارها و توسط

یک نفر قابل انجام است. امروزه صفحه ماکت به شکل خطوط پایه کار )گرید( و خطوط راهنما )گایدلاین 1( و

مسترپیج ها 2 در نرم افزارها دیده می شود.

ابتدا پایه کار شبیه به آنچه در صفحه آرایی سنتی وجود دارد در نرم افزار های صفحه آرایی تعریف می شود.

بدین منظور ابعاد صفحه و عمودی یا افقی بودن آن، فضای لازم برای حاشیه برش، چپ به راست یا راست به

چپ بودن سند و جهت شیرازه، اندازه مارژین ها، قرینه یا متفاوت بودن دو صفحه روبه روی هم، شکل و اندازه

سرآیندها 1 )سرصفحه ها( و پس آیند ها 2 و پاورقی ها 3 تعیین می شود. پس از آن طول سطرها توسط عرض و

تعداد ستون ها و فاصله میان دو ستون تعریف می گردد. تعیین محل یک سوم بالای صفحه و دیگر خطوط

راهنمای عمودی و افقی برای ساماندهی صفحه نیز در این مرحله انجام می گیرد.

قطع های رایج کتاب ها و مجلات و کاغذهای مناسب آنها در صنعت نشر: همه اجزای

صفحه به هم وابسته اند و پیش از هر چیز باید قطع مناسب انتخاب شود. قطع های کتاب ها و نشریات رایج

در هر کشور به دو عامل اصلی وابسته است: نخست ابعاد کاغذهای رایج در آن کشور که برای به حداقل

رساندن دورریز کاغذ، قطع ها بر اساس نسبت مشخصی از این کاغذها در نظر گرفته می شود. عامل دوم توجه

به جنبه های کاربردی مانند شرایط مخاطبان، نوع قرارگیری در کتابخانه و … است. به دلیل اهمیت بالای

کاربردی بودن کتاب نمی توان برای ایجاد نوآوری یا متفاوت بودن با دیگر کتاب ها از قطع هایی که عملکرد

مناسبی ندارند استفاده نمود.

کاغذ در کارخانه کاغذسازی به شکل رول هایی عریض با طول زیاد تولید می شود و سپس یا به شکل

رول هایی با عرض و طول مناسب ماشین های چاپ به فروش می رسد یا برش می خورد و به صورت ورق 4

در بسته بندی هایی به نام بند به بازار ارائه می شود. سال هاست کاغذهایی که به صورت ورق برای مصرف در

صنایع چاپ و نشر در بازار ایران به فروش می رسند دو اندازه اصلی دارند: ۷۰ در ۱۰۰ سانتی متر که اصطلاحاً

چهار و نیم ورقی نامیده می شود و ۶۰ در ۹۰ سانتی متر که کاغذ سه ورقی نام دارد. برای دستیابی به دیگر

اندازه های رایج، این کاغذها را برش زده و تقسیم می کنند. البته در بازار، کاغذ در اندازه های دیگر نیز وجود

دارد؛ به عنوان مثال کاغذهای الوان )رنگی( در اندازه ۴۵ در ۷۲ )به نام دو ورقی استاندارد شناخته می شود(

به فروش می رسد اما در حالت کلی، مقوا یا کاغذ مصرفی کتاب ها، نشریات، تبلیغات چاپی و بسته بندی ها با

یکی از دو قطع سه ورقی یا چهار و نیم ورقی تأمین می شود.

در تمدن های گوناگون همیشه کتاب از جایگاهی والا برخوردار بوده و ساختار و شکل ظاهری آن به عوامل

مختلفی چون کارکرد، ویژگی های فرهنگی، مواد در دسترس و… وابسته بوده است. کتاب به شکل صفحات

تا خورده ای که از وسط به هم وصل شده باشد با نام Codex از قرن دوم میلادی توسط مسیحیان برای

نگارش متون دینی مورد استفاده قرار گرفت و به خاطر آسانی استفاده و کاربردی بودن به تدریج از قرن

چهارم میلادی رواج یافت. پس از اختراع کاغذ توسط چینی ها، ایرانیان شیوه تولید کاغذ را که در انحصار

چین بود فرا گرفتند و نوآوری های بسیاری به آن افزودند. به تدریج کتاب کاغذی به شکل امروزین آن در

ایران و پس از آن در اروپا رایج شد. پس از فراگیر شدن صنعت چاپ در جهان تدریجاً قطع و ساختار کتاب ها

بر اساس نوع کاربرد و امکانات چاپی دستخوش تغییراتی شد اما باز هم ردپای سنت های کهن کتاب سازی

در آنها مشاهده می شود. بسیاری از قطع هایی که در گذشته رواج داشته امروزه منسوخ شده است. در ایران

اندازه کتاب ها و نشریات در منابع مختلف تا حدودی متغییر ثبت شده است و نمی توان اندازه دقیقی برایشان

ذکر کرد. جدول ۲ قطع کتاب ها و نشریات رایج در ایران را معرفی می کند:

نکات مهم

قطع جیبی به ابعاد ۱۱۵ ×۱۶۵ میلی متر و قطع پالتویی به ابعاد ۱۲۰ ×۲۱۰ میلی متر نیز تا حدودی

رایج است.

در حالت کلی قطع خشتی به هر کتابی گفته می شود که تقریباً یا تحقیقاً مربع باشد.

قطع بیاضی همانند قطع خشتی بیان کننده حالت ظاهری کتاب است. به همه کتاب هایی که عطف

آنها روی ضلع کوتاه تر قرار داشته باشد بیاضی می گویند.

امروزه بیشتر کتاب های درسی در قطع وزیری چاپ می شوند و برای کتاب های رمان قطع رقعی رایج

است. بسیاری از کتاب های کودکان قطع خشتی دارند. مجلات هم در قطع رحلی به چاپ می رسند.

البته برای مجلات گاهی قطع های دیگری مانند قطع رحلی بزرگ نیز کاربرد دارد. گاهی سیاست های

مدیران نشریه اقتضا می کند قطع ویژه ای برای آن نشریه در نظر گرفته شود؛ در این حالت اندکی از

طول یا عرض آن کم می کنند تا با قطع استاندارد کمی متفاوت باشد.

اندازه های محصول نهایی: سفار شدهندگان محصول نهایی را م یبینند؛ مانند کتابی که باید

بسیار منظم و هم ارتفاع دیگر کتاب های یک انتشارات در قفسه کتاب قرار بگیرد. ابعاد محصول چاپی باید

به گونه ای باشد که علاوه بر حفظ جنبه های کاربردی، در طی مراحل تولید بالاترین بهره وری و کمترین میزان

دورریز را داشته باشد. همیشه کاغذی که روی آن چاپ می شود از اندازه نهایی اثر ابعاد بزرگ تری دارد. علاوه

بر آن طراح حاشیه هایی را لحاظ م یکند که برش می شوند. به ابعاد آنچه چاپ می شود اندازه های پیش از برش

می‌گویند و ابعاد آنچه در نهایت به دست مشتری می رسد اندازه های پس از برش نام دارند.

توجهات زیست محیطی

در قطع های ویژه باید به دور ریز کاغذ توجه داشت. اگر تیراژ نشریه پایین باشد این دورریز قابل تحمل

است اما برای تیراژهای بالا موجب می شود حجم عظیمی از کاغذ باطله شود. اگر تیراژ نشریه بسیار

بسیار بالا باشد در برخی موارد می توان به تولید کننده سفارش داد که کاغذ مورد نیاز ما را در قطعی

که کمی با قطع های رایج تفاوت دارد تولید کند اما باید توجه داشت که این کار نیز محدودیت های

بسیاری دارد. در هر حال توصیه می شود برای جلوگیری از قطع درختان و کاهش آلودگی های زیست

محیطی تا حد امکان قطع های استاندارد مورد استفاده قرار بگیرد.

چگونگی جای گیری قطع های رایج در کاغذهای مناسب آن قطع: قطع های استاندارد به

گونه ای انتخاب شده اند که با احتساب فضای لازم برای پنجه ماشین چاپ و حاشیه های برش، با حداقل

دورریز در کاغذ رایج مناسب آن قطع جا بگیرند. شکل های 11 و 12 چگونگی محاسبه اندازه های پیش از

برش و رابطه میان قطع های رایج و کاغذ مناسب آن قطع و شکل 13 چگونگی محاسبه ابعاد پس از برش را

نمایش می دهد:

رابطه لب پنجه و حاشیه برش با اندازه های پس از برش: باید توجه داشت که ل بپنجه و حاشیه

برش در اندازه پیش از برش یک قطع محاسبه شوند. از این رو دو نیم کردن کاغذ سه ورقی و تبدیل آن به

دو کاغذ یک و نیم ورقی تغییری در اندازه های پیش از برش ایجاد نم یکند اما اندازه های پس از برش به

میزان ل بپنجه و حاشیه های برش وابسته است. بنابراین استفاده از کاغذ یک و نیم ورقی، قطعِ پس از برش

را نسبت به زمانی که از کاغذ سه ورقی استفاده م یکنیم کوچک تر م یکند زیرا همیشه کاغذ از ضلع بزرگ تر

وارد ماشین چاپ م یشود و این بدان معنی است که در کاغذ سه ورقی سطحی که به خاطر ل بپنجه قابل

چاپ نیست کوچک تر از سطحی است که پس از تقسیم این کاغذ به دو کاغذ یک و نیم ورقی درگیر لب پنجه

می شود. شکل 14 تقسیم کاغذ سه ورقی به دو کاغذ یک و نیم ورقی را نشان می دهد.

ساخت سند جدید و ایجاد پایه کار در نرم افزار Microsoft Word : نرم افزار

Microsoft Word امکانات کاملی برای نشر رومیزی ندارد اما می توان به کمک ابزار Styles واقع در منوی

Home و استفاده از قالب های پیش فرض یا تعریف سبک جدید که با تعریف قالب صفحه، قالب پاراگراف،

قالب قلم و… همراه است چیزی مشابه پایه کار ایجاد نمود. در آغاز برای ساخت سند جدید از منوی فایل

گزینه New انتخاب شده و سپس روی گزینه Blank document کلیک شود.

الف( تنظیمات صفحه: تنظیمات صفحه در بخش Page Setup منوی Layout قرار دارد )شکل 15 ( و

تنظیمات پیشرفته با کلیک بر روی در دسترس قرار می گیرد

در زبانه Margins تنظیمات مربوط مارژین ها دیده می شود. تظیمات حاشیه های بالا ) Top ( و پایین

Bottom( ( و نیزحاشیه های چپ ) Left ( و راست ) Right ( یا درونی ) Inside ( و بیرونی ) )Outside

که این مورد بر حسب تنظیمات بخش Pages که مربوط به حالت مجزا ) Normal ( یا قرینه

بودن ) Mirror Margines ( حاشیه های دو صفحه روبه روی هم است در این بخش قرار دارد. تسری این

تنظیمات به کل سند یا فقط بخش های بعد در قسمت Apply to مشخص می شود.

در زبانه Paper ابعاد سند قابل تنظیم است. لازم به ذکر است که در این نرم افزار اندازه سند و اندازه صفحه

یکسان است و امکان افزودن حاشیه برش و غیره وجود ندارد.

در زبانه Layout تنظیمات مربوط به محل آغاز بخش جدید، متفاوت بودن یا یکسان بودن سرآیند و

پس آیند صفحات زوج و فرد و فاصله آنها از لبه صفحه وجود دارد.

نکته

در هر بخش با کلیک بر دکمه Set As Default می توان تنظیمات جاری را جایگزین تنظیمات

پیش فرض نمود.

ب( ایجاد سبک های سفارشی: بدین منظور می توان سبک جاری را اصلاح کرد یا سبک جدیدی را از روی

سبک جاری ایجاد نمود. در منوی Home با کلیک بر روی دکمه بخش Styles پنجره تنظیمات پیشرفته

سبک ها گشوده می شود )شکل ۱7 (. با قرار گرفتن نشان گر موس روی هر سبک متن اطلاعات آن سبک

پدیدار شده و با فشردن مثلث سمت راست آن منویی ظاهر می شود که به کمک گزینه Modify این منو

می توان ویژگی های آن سبک را اصلاح نمود. ایجاد سبک های جدید از سبک جاری به کمک پنجره ای که با

فشردن دکمه New Style واقع در بخش پایین چپ این پنجره باز می شود امکان پذیر است. در این پنجره

امکان سفارشی کردن جزئیات هر بخش وجود دارد

سفارشی کردن اجزای مختلف یک سبک به کمک دکمه Format قابل انجام است. با فشردن این دکمه،

لیستی از اجزا )شامل: Font، Paragraph، Tabs، Border، Launguage، Frame، Numbering و…(

ظاهر می شود. در ادامه تنظیمات بخش های فونت و پاراگراف توضیح داده شده است:

تنظیمات فونت: در پنجره تنظیمات فونت دو زبانة Font و Advanced وجود دارد )شکل ۱9 (:

در زبانه Font فهرست قلم ها و وزن و اندازه آنها به تفکیک برای متن های دوزبانه و متن های لاتین وجود

دارد. رنگ نوشته ها، فرم و رنگ زیرخط و افکت هایی نظیر بالانویسی، مخفی کردن و… در اینجا تعیین می شود.

در زبانه Advanced مقیاس نویسه ها، فاصله میان آنها، محل نویسه ها نسبت به کرسی و تنظیمات

Opentype دیده می شود.

تنظیمات پاراگراف: در پنجره تنظیمات پاراگراف دو زبانه وجود دارد )شکل 20 (:

در زبانه Indents and Spacing تنظیمات عمومی شامل شیوه تراز پاراگراف )چپ چین، راست چین،

وسط چین و …( و جهت پاراگراف )چپ به راست یا راست به چپ(، تنظیمات مربوط به سرسطرها و

تورفتگی های ابتدا و انتهای پاراگراف ها، و تنظیمات مربوط به فاصله سطرها شامل فاصله از پاراگراف قبلی،

فاصله با پاراگراف بعدی و فاصله سطرهای یک پاراگراف دیده می شود.

در زبانه Line and Page Breaks تنظیماتی نظیر نگه داشتن یک پاراگراف پیش پاراگراف بعدی، نگه داشتن

همه خطوط یک پاراگراف در یک صفحه و … وجود دارد.

کار عملی

در نرم افزار Microsoft Word پایه کار برای یک کتاب رمان بدون تصویر با مشخصات زیر ایجاد نمایید:

قطع: ۱۴۵ ×۲۱۵ میل یمتر/ حاشیه برش ۵ میل یمتر/ اندازه مارژین از سمت عطف، بالا، پهلو و پایین به ترتیب

۱۷، ۲۵، ۲۳ و ۲۰ میل یمتر/ فاصله سطرها ۵ میل یمتر/ قلم متن: نازنین/ اندازه و وزن قلم متن: ۱۲ پوینت

– عادی ) Regular (/ فاصله کرسی سرآیندها )سرصفحه ها( تا کرسی نخستین سطر متن ۱۰ میلی متر/

محل شماره صفحه ها : در سمت بیرونی سرآیندها/ قلم سرآیندها و شماره صفحات: لوتوس/ اندازه و وزن

قلم سرآیندها و شماره صفحات: ۹ پوینت – سیاه )

ساخت سند جدید و ایجاد پایه کار در نرم افزار Adobe InDesign : نرم افزار InDesign

امکانات زیادی برای ایجاد پایه کار در اختیار کاربر می گذارد. بهتر است برای در دسترس قرار گرفتن امکانات

مناسب صفحه آرایی، فضای کاری از مسیر < Window> Workspace روی حالت Book یا Advanced

قرار گیرد. در نرم افزار InDesign برای ایجاد پایه کار می توان از تنظیمات پنجره ایجاد سند جدید، سبک های

پاراگراف ) Paragraph Styles (، سبک های نویسه ) Character Styles (، صفحات مسلط ) )Master Pages

و خطوط راهنما ( Guides ) کمک گرفت.

الف( تنظیمات ایجاد سند جدید: ایجاد سند جدید از مسیر File> New> Document یا فشردن

Ctrl+N امکان پذیر است. با این کار پنجره تنظیمات ایجاد سند جدید گشوده می شود )شکل 21 (. این پنجره

چند بخش اصلی دارد:

در بالای این پنجره امکان استفاده از تنظیمات پیش فرض وجود دارد. تعیین نوع کاربری سند )چاپ، وب

و نرم افزار موبایل(، تعداد صفحات سند و نمایش صفحات به شکل دو صفحه روبه روی هم نیز در این بخش

دیده می شود.

در بخش Page Size این پنجره می توان ابعاد سند را از داخل قطع های استاندارد انتخاب نمود یا اندازه

جدیدی برای آن تعریف کرد. افقی یا عمودی بودن سند هم در همین بخش مشخص می شود.

در بخش Columns تعداد ستون های متن و فاصله میان دو ستون تعیین می شود.

در بخش Margins می توان اندازه حاشیه های سفید خوانی چهار سوی صفحه را مشخص نمود.

در بخش Bleed and Slug می توان مشخص نمود که در چهار سوی سند چه میزان فضا برای حاشیه

برش ) Bleed ( و محل شناسنامه فایل ) Slug ( در نظر گرفته شود.

نکته

با انتخاب گزینه Preview پیش نمایش سند قابل مشاهده است.

ب( سبک های پاراگراف و سبک های نویسه: هر سبک پاراگراف مجموعه ای از ویژگی های ظاهری مانند

نوع قلم، اندازه قلم، فاصله سطرها، میزان سرسطرها و دیگر تورفتگی های پاراگراف و هر چیز دیگری که در

نوار ابزار متن قابل تنظیم است را در خود نگه می دارد و می توان آن را روی متن اعمال کرد. همچنین با

ویرایش یک سبک همه پاراگراف هایی که از آن سبک پیروی می کنند به یکباره ویرایش می شوند. برای تغییر

ویژگی های ظاهری بخشی از پاراگراف باید از سبک نویسه استفاده نمود. دسترسی به پنجره های تنظیمات

سبک های پاراگراف و سبک های نویسه از منوی Type میسر می شود. مراحل ایجاد سبک پاراگراف و سبک

نویسه به قرار زیر است:

ابتدا باید ویژگی های ظاهری یک پاراگراف یا بخشی از آن به کمک نوار ابزار متن تعیین شود.

سپس باید متن معیار مشخص شود )برای ایجاد سبک پاراگراف باید با نشانگر ماوس درون پاراگراف کلیک

شود و برای ایجاد سبک نویسه باید بخشی که مورد نظر است انتخاب گردد(.

با کلیک بر روی دکمه که در کنار پنجره های تنظیمات سبک های پاراگراف و سبک های نویسه قرار

دارد منوی تنظیمات بیشتر گشوده می شود. برای ایجاد سبک پاراگراف جدید New Paragraph Style و

برای سبک نویسه جدید New Character Style انتخاب شود.

پنجره جدیدی گشوده می شود. در این پنجره نام سبک جدید در بخش Style Name نوشته شود. با این

کار یک سبک به لیست سبک ها افزوده می شود.

نکات مهم

برای اعمال یک سبک پاراگراف کافی است ابتدا درون پاراگراف مورد نظر و سپس روی نام سبک

پاراگراف کلیک شود.

برای اعمال یک سبک نویسه کافی است ابتدا نویسه های مورد نظر انتخاب شده و سپس روی نام

سبک پاراگراف کلیک شود.

برای ویرایش یک سبک پاراگراف یا سبک نویسه کافی است در پنجره تنظیمات روی سبک مورد نظر

کلیک راست شود و از منوی باز شده گزینه Edit انتخاب گردد.

ج( صفحات مسلط ) Master Pages (: این صفحات مانند نقوش سیاه رنگ پایه کار در صفحه آرایی با چسب

و قیچی عمل می کنند. یعنی محتویاتشان در تمام صفحاتی که از آن پیروی می کنند دیده می شود و هرگونه

تغییری در آنها در همه صفحات پیرو اعمال می گردد. از این رو برای افزودن سرآیند، پس آیند، شماره صفحه و

دیگر عناصر تکرارشونده مناسب هستند. مدیریت صفحات مسلط از طریق بخش بالایی پنجره مدیریت صفحات

میسر می شود. دسترسی به این پنجره از مسیر Window> Pages امکان پذیر است. هر سندی که ایجاد

می شود به صورت پیش فرض یک صفحه مسلط دارد. مراحل افزودن صفحه مسلط جدید به قرار زیر است:

با کلیک بر روی دکمه که در کنار پنجره های مدیریت صفحات قرار دارد منوی تنظیمات بیشتر گشوده

می شود. از داخل این منو گزینه New Master انتخاب شود )به جای این کار می توان روی بخش مدیریت صفحات

کلیک راست نمود و از داخل این منو گزینه New Master را انتخاب کرد( تا پنجره New Master باز شود.

در بخش Prefix پنجره New Master یک حرف لاتین به عنوان پیشوند نام صفحه انتخاب شود و در مقابل

Number of Pages تعداد صفحات مسلط مشخص گردد )بین یک تا ۱۰(. اگر سند به صورت دو صفحه مقابل

هم تعریف شده باشد با انتخاب عدد ۲ برای تعداد صفحات، صفحه مسلط جدید شامل صفحات زوج و فرد می شود.

نکات مهم

برای اعمال یک صفحه مسلط روی یک صفحه سند باید در پنجره مدیریت صفحات، نشانگر ماوس را

روی شمایل صفحه مسلط برده دکمه چپ ماوس فشرده و پایین نگه دارید و به همین صورت نشانگر را

روی شمایل صفحه مورد نظر برده و دکمه را رها کنید.

دقت کنید که پیش از رها کردن دکمه ماوس با توجه به محل قرارگیری نشانگر روی شمایل صفحات،

شکل نشانگر تغییر می کند و به شکل های متفاوتی در می آید که نشان دهنده شیوه اعمال آن است.

برای رفع اثر یک صفحه مسلط از صفحات سند صفحه مسلط None را روی آنها اعمال کنید.

د( خطوط راهنما: از خطوط راهنما می توان برای تعیین محل یک سوم بالای صفحه، خطوط عمودی که معیار

ایجاد روابط منظم بصری میان تصاویر هستند و مواردی از این دست بهره برد. برای ایجاد یک خط راهنما باید

دکمه ماوس را روی یکی از خط کش های افقی یا عمودی پنجره نرم افزار نگه داشت و آن را روی محل مورد نظر

برد و رها کرد (با انتخاب هر خط راهنما پنجره تنظیمات آن در نوار ابزار بالای نرم افزار فعال می شود).

نکات مهم

برای رؤیت شدن خط کش های نرم افزار گزینه Show Rulers واقع در منوی View انتخاب شود

یا کلید میان بر ) )Ctrl+R

در صورت رؤیت نشدن خطوط راهنما گزینه Show Guides از مسیر View> Grids & Guides

فعال شود (یا کلید میان بر ;+ Ctrl)

کار عملی

در نر مافزار Microsoft Word پای هکار برای یک کتاب رمان بدون تصویر با مشخصات زیر ایجاد نمایید:

قطع: ۱۴۵ ×۲۱۵ میل یمتر/ حاشیه برش ۵ میل یمتر/ اندازه مارژین از سمت عطف، بالا، پهلو و پایین به

ترتیب ۱۷، ۲۵، ۲۳ و ۲۰ میل یمتر/ فاصله سطرها ۵ میل یمتر/ قلم متن: نازنین/ اندازه و وزن قلم متن:

۱۲ پوینت عادی ) Regular (/ فاصله کرسی سرآیندها (سرصفحه ها) تا کرسی نخستین سطر متن ۱۰

میل یمتر/ محل شماره صفحه ها در سمت بیرونی سرآیندها/ قلم سرآیندها و شماره صفحات: لوتوس/ اندازه

و وزن قلم سرآیندها و شماره صفحات: ۹ پوینت سیاه (Bold)

حروف نگاری (تایپ) و اجرای صفحه آرایی

اصول حروف نگاری ده انگشتی چیست؟

هنگام تایپ کدام اصول ارگونومی باید رعایت شود؟

صفحه آرایی خوب چه ویژگی هایی دارد؟

در گذشته حروف چین حروف سربی را در کنار هم می چید و صفحه بند با نظارت طراح، متن را روی پایه کار

سوار می کرد و در نهایت مونتاژکار فیلم های خطی و هافتون صفحات را مونتاژ می نمود. امروزه بخشی از این

وظایف در هم ادغام شده و یک نفر می تواند هم زمان کار حروف نگاری و اجرای صفحه آرایی را مطابق دستور

اجرای کار انجام دهد. چنین شخصی باید هم از اصول حروف نگاری مطلع باشد و هم با اصول صفحه آرایی

آشنایی داشته باشد.

حروف نگاری ده انگشتی: حروف نگاری ده انگشتی، حروف نگاری سریع یا تایپ لمسی 1 مهارتی

است که کاربر بدون نگاه کردن به صفحه کلید می تواند با دقت و سرعت متن مورد نظر را حروف نگاری کند.

در این شیوه تایپ هر ده انگشت دست مورد استفاده قرار می گیرد. یادگیری این نوع حروف نگاری دو مرحله

دارد: نخست یادگیری قواعد که با کمی تمرین حاصل می شود و مرحله دوم بهبود سرعت که برای دستیابی

به سرعتی حدود ۲۰۰ کلمه در دقیقه ممکن است سال ها ممارست و تمرین نیاز باشد. برای آموزش و تمرین

حروف نگاری سریع نرم افزارهای رایگان و تجاری زیادی وجود دارد که برخی از آنها از صفحه کلید استاندارد

فارسی هم پشتیبانی می کنند 2.

اهمیت تایپ ده انگشتی در دو چیز است: یکی آزاد بودن چشم که موجب می شود کاربر بتواند با نگاه به

مانوسکریپت آن را تایپ کند و هم زمان وجود غلط های تایپی را هم در نمایشگر بررسی کند و دوم سرعت بسیار زیاد حروف نگاری.

اصول حروف نگاری ده انگشتی در صفحه کلید استاندارد فارسی: حروف نگاری ده انگشتی

اصولی دارد که باید رعایت شود:

کاربر باید موقعیت تمام حروف را از بر باشد.

هر انگشت وظیفه فشردن چند کلید مشخص را دارد.

ناحیه الفباعددی صفحه کلید QWERTY3 شامل چهار ردیف است.

ردیف چهارم در تایپ ده انگشتی بالاترین ردیف است که شامل اعداد و کلید «پس بر » است.

ردیف سوم شامل نویسه های « چ » تا «ض » است.

ردیف دوم که ردیف پایگاه نامیده می شود مهم ترین ردیف است و شامل نویسه های « ش » تا « گ » است.

مهم ترین کلیدهای ردیف پایگاه کلیدهای نشانه یعنی دو کلید « ت » و « ب » هستند که دو برجستگی دارند

و انگشتان اشاره درحالت آماده باش روی آنها قرار می گیرد و موقعیت باقی کلیدها با توجه به این دو کلید

سنجیده می شود. درحالت آماده باش تمام انگشتان به جز انگشتان شست روی ردیف پایگاه قرار داده می شوند

و موقعیت تمام کلیدهای صفحه کلید از طریق ردیف پایگاه درک می شود.

ردیف اول در زیر ردیف پایگاه قرار دارد و شامل نویسه های « ظ » تا »/ « است.

از ردیف زیر ناحیه الفباعددی تنها کلید تعریف شده در حروف نگاری ده انگشتی کلید «فاصله » است که

با انگشتان شست فشرده می شود.

موقعیت انگشتان درحالت آماده باش برای تایپ: در حالت آماده باش انگشتان شست برروی

کلید «فاصله » قرار می گیرند و باقی انگشتان روی ردیف پایگاه به صورت زیر قرار داده می شوند:

انگشت کوچک راست برروی کلید « ک » و انگشت کوچک چپ برروی کلید « ش »

انگشت انگشتری راست برروی کلید « م » و انگشت انگشتری چپ برروی کلید « س »

انگشت وسط راست برروی کلید « ن » و انگشت وسط چپ برروی کلید « ی »

انگشت اشاره راست برروی کلید « ت » و انگشت اشاره چپ برروی کلید « ب »

نکته

درحالت آماده باش برای تایپ به جز انگشتان شست بقیه انگشتان موازی با هم، عمود بر ردیف های

صفحه کلید قرار داده می شوند.

کلیدهای مرتبط با انگشتان هر دست :برای درک بهتر موقعیت کلیدهایی که باید با یک انگشت

فشرده شوند در شکل 22 کلیدهای صفحه کلید به رنگ های مختلف نمایش داده شده است.

کلیدهای زرد راست و چپ به ترتیب مربوط به انگشت های کوچک راست و چپ هستند.

کلیدهای آبی راست و چپ به ترتیب مربوط به انگشتان انگشتری راست و چپ هستند.

کلیدهای سبز راست و چپ به ترتیب مربوط به انگشتان وسط راست و چپ هستند.

کلیدهای بنفش مربوط به انگشت اشاره راست هستند.

کلیدهای قرمز مربوط به انگشت اشاره چپ هستند.

کلیدهای «← پس بر » ،« ↵ ورود » و «  تبدیل راست » مربوط به انگشت کوچک راست هستند.

کلیدهای  « جهش  » ،« قفل تبدیل » و «  تبدیل چپ » مربوط به انگشت کوچک چپ هستند.

کلید «فاصله » با یکی از انگشتان شست )معمولاً انگشت سمت چپ( فشرده می شود.

رعایت اصول ارگونومی برای حروف نگاری و صفحه آرایی: ارگونومی به معنای طراحی محیط

کار و وظیفه متناسب با ظرفیت کاربر است. نحوه صحیح نشستن طبق اصول ارگونومی به شرح ذیل است:

باید صاف بنشینید. کمر راست و شانه ها رو به عقب باشد.

باسن باید با پشت صندلی در تماس بوده و قوس های طبیعی بدن حفظ شده باشد.

وزن دو سوی بدن باید به صورت متعادل توزیع شده باشد.

نباید پاها آویزان باشد. زانوها باید هم سطح باسن یا بالاتر از آن قرار گیرد.

پاها را روی هم نیندازید.

به جای خم کردن گردن به اطراف تمام بدن خود را به سمت مورد نظر بگردانید.

هنگام نشستن پشت میز رایانه به موارد ذیل توجه کنید:

مچ دست ها نباید به بالا، پایین یا دو طرف خم شده باشد.

ران باید موازی با سطح زمین قرار بگیرد.

زاویه آرنج ها باید کمی بیش از ۹۰ درجه باشد.

پشت زانوها باید دو تا سه انگشت از لبه صندلی جلوتر باشد.

نمایشگر باید دقیقاً روبه روی چشم ها قرار بگیرد و برای دیدن آن نباید سر به بالا، پایین یا دو طرف خم

شود )بالای نمایشگر با چشم ها در یک راستا باشد(.

باید فاصله نمایشگر از چشم ها در حدود ۵۰ سانتی متر باشد.

به نمایشگر خیره نشوید. پلک بزنید و هر چند دقیقه یک بار به دوردست نگاه کنید.

نکته

پایه های بلندشونده زیر صفحه کلید برای این طراحی شده است که کسانی که برای تایپ به کلیدها نگاه

می کنند بهتر بتوانند نویسه های روی کلیدها را ببینند. برای رعایت اصول ارگونومی بهتر است این پایه ها

جمع شده باشند.

اجرای صفحه آرایی: مسئول اجرای صفحه آرایی باید با توجه به دستور اجرای کار و پایه کاری

که از سوی ناشر، سردبیر یا طراح گرافیک دریافت کرده است اجرای صفحه آرایی را آغاز کند. به طور کلی

صفح هآرایی دو هدف اصلی دارد: یکی با رویکرد کاربردی که به راحت خوانده شدن م یپردازد و دیگری با

رویکرد زیباشناسانه که انگیزه خواندن را ایجاد م یکند. همه کارهایی که در صفحه انجام م یشود باید در

راستای یک یا هردوی این اهداف باشد. راحتی خواندن با برقراری نظم و ترتیب ایجاد می شود و رویکرد

زیباشناسانه در گرو تسلط بر مبانی هنرهای تجسمی، شناخت ترکی ببندی، قریحه خلاق، ذوق هنری و

تمرین و تجربه کافی است.

دستیابی به این دو هدف در کتاب های مصور پیچیده تر است و ایجاد روابط خلاقانه میان عناصر بصری صفحه

در گرو همکاری با طراح و… خواهد بود اما در اجرای صفحه آرایی کتاب های غیر مصور دستیابی به این مهم

آسان تر است. متن یکی از اجزای مهم صفحه است و ویژگی های بصری آن در برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب

نقش بسزایی دارد. برای این منظور مواردی مانند ویژگی های مخاطب، نوع و موضوع اثر چاپی، قطع و طول

سطرها باید مورد نظر قرار گیرد:

نوع قلم: باید متناسب با موضوع، کاربرد و مخاطب مشخص شود. برای نمونه قلمی که حالت دست نویس

بودن دارد و حس صمیمیت ایجاد می کند برای تیتر یک حادثه وحشتناک مناسب نیست.

وزن قلم: از عواملی که هنگام مارک آپ باید مورد توجه قرار گیرد وزن قلم است. وزن قلم ضخامت آن

را مشخص می کند. در طراحی بعضی فونت ها وزن های گوناگونی از فوق العاده سبک تا فوق العاده سنگین در

نظر گرفته شده است که گاهی تعدادشان به ۱۲ وزن می رسد 1 اما به طور معمول چهار یا شش وزن مختلف از

یک قلم وجود دارد. بسیاری از فونت های مورد استفاده در نرم افزارهای اداری و بیشتر فونت های فارسی فقط

دو وزن نازک و سیاه مرتبط با هم دارند. در صورتی که فونت فقط یک وزن داشته باشد در برخی مرورگرهای

وب و بعضی نرم افزارها به کمک یک خط دور نازک، حالت سیاه قلم ایجاد می شود که به دلیل بر هم خوردن

سواد و بیاض خط، کارایی ندارد. وزن پایه در میان قلم های مختلف متفاوت است یعنی ممکن است حالت

عادی یک فونت ضخیم تر از حالت عادی سایر فونت ها به نظر برسد.

اندازه قلم: باید بر اساس کاربرد، ویژگی های مطلب، سن مخاطب و فاصله مخاطب تا اثر چاپی مشخص

شود. به عنوان مثال اندازه قلم در کتاب های کودکان بزرگ تر از اندازه قلم کتاب های دانشگاهی در نظر گرفته

می شود. یا اندازه قلم پانویس ها باید کوچک تر از قلم متن انتخاب شود. در ضمن باید توجه داشت که هر قلمی

در اندازه مشخصی کارایی دارد و نمی توان همه قلم ها را در اندازه بسیار ریز یا بسیار درشت استفاده نمود.

نکته

برای اندازه گیری حروف چاپی یکاهای مختلفی موجود است. اما یکای رایج برای اندازه قلم ها در نشر

رومیزی Point )با سرواژه pt ( است 1 )در فارسی پوینت، پونط و پُنط خوانده می شود(. در طول تاریخ چاپ،

پوینت تعاریف مختلفی داشته است. امروزه در نشر رومیزی یک پوینت برابر ۰٫۳۵۲۸ میلی متر است که با

تقریب ۰٫۳۵۳ میلی متر در نظر گرفته می شود و برابر یک هفتاد و دوم اینچ بین المللی است.

طول سطر: مهم ترین عامل تعیین کننده طول سطر، راحتی خواننده برای مطالعه متن است که با اندازه

حروف متن و ابعاد صفحه ارتباط مستقیم دارد. برای مثال، در یک کتاب کودک طول سطرها نباید چندان

کوتاه باشد زیرا به دلیل درشت در نظر گرفته شدن اندازه حروف، تعداد کلمات یک سطر بیش از حد کم

می شود. بر عکس در مطالبی مانند روزنامه ها که می خواهند حجم زیادی از اطلاعات را به سرعت و در

حداقل فضا به مخاطب منتقل کنند، حداقل اندازه ممکن برای طول سطر در نظر گرفته می شود. در هر

حال باید توجه داشت که طول کوتاه ترین سطرها باید به گونه ای باشد که حدود پنج تا هفت کلمه در آن

جای بگیرد و طول طولانی ترین سطرها نباید بیش از چهارده یا پانزده کلمه باشد. البته در این محاسبه،

حروف ربط، حروف اضافه و واژگانی از این دست مورد شمارش قرار نمی گیرد. در کل می توان گفت خواندن

سطرهایی که در حدود ۶۶ حرف دارند آسان تر است.

فاصله سطرها: فاصله سطرها باید در حداقل اندازه مطلوب باشد تا بافت بصری یکنواختی ایجاد کند.

اگر سطرها بیش از حد از هم دور شوند پراکنده و راه راه دیده می شوند. باید سطرها به قدری به هم نزدیک

شوند که بخش زیرین حروف سطر بالا با بخش زبرین حروف خط پایین برخورد نکند.

فاصله ستون های متن و و تورفتگی ابتدای پاراگراف ها: بر اساس اندازه حروف و فشردگی متن که

با تنظیم فاصله افقی میان حروف )کِرنینگ 2( در ارتباط است مشخص می شود. هر قدر متن فشرده تر باشد

می توان فاصله میان ستون ها را کمتر کرد زیرا بافت فشرده حروف موجب می شود فاصله ستون های متن

و فرورفتگی ابتدای پاراگراف به چشم بیاید.

نکات مهم

یکی از اصول اولیه در صفحه آراییِ مواردی که از دو صفحه مقابل هم تشکیل شده اند )مانند کتاب ها

و مجلات( آن است که تا حد ممکن دو صفحه رو به روی هم به عنوان یک عنصر واحد دیده شوند و

این نکته در تعیین اندازه مارژین ها اهمیت بسیاری دارد.

برای ایجاد نظم بصری ضروری است از به کارگیری عناصری که موجب آشفتگی فضا می شوند پرهیز

شود (نظیر تنوع بیش از حد قلم ها یا استفاده از قلم هایی که از لحاظ بصری هماهنگی ندارند).

ترتیب صفحات پیش از متن در کتاب: ترتیب صفحات پیش از متن در کتاب به قرار زیر است:

1 صفحه عنوان کوچک )نیم عنوان(: در این صفحه فقط نام کتاب با حروفی نه چندان درشت ذکر می شود و

توضیح عنوان کتاب نیز درج نمی گردد. وجود این صفحه ضروری نیست )محل: صفحه فرد(.

2 پشت صفحه عنوان کوچک سفید می ماند )محل: صفحه زوج(.

3 صفحه عنوان اصلی: در این صفحه نام کتاب با حروف نسبتاً درشت در حدود یک سوم بالای صفحه ذکر

می شود و در زیر آن نام مؤلف و مترجم با حروف کوچک تر درج می گردد. نام ناشر و تاریخ نشر با حروف ریز

در همین صفحه می آید و محل لوگوی ناشر هم همین جاست )محل: صفحه فرد(.

4 شناسنامه کتاب پشت صفحه عنوان اصلی درج می شود )محل: صفحه زوج(.

5 پنجمین صفحه از صفحات پیش از متن صفحه تقدیم است )محل: صفحه فرد(.

6 پشت صفحه تقدیم سفید می ماند )محل: صفحه زوج(.

7 یادداشت ناشر یا پیش گفتار مترجم )محل: صفحه فرد / در صورتی که چند پیش گفتار به دنبال هم بیاید

باید همه از صفحه فرد شروع شوند(.

8 صفحه قدردانی نخستین صفحه بعد از پایان پیش گفتار(ها) است (محل: صفحه زوج یا فرد).

9 فهرست مطالب و پس از آن سایر فهرست ها (محل: صفحه فرد).

نکات مهم

صفحه بسم الله الرحمن الرحیم یا در نخستین صفحه فرد پیش از صفحه عنوان کوچک قرار می گیرد

یا در آغاز مقدمه.

در صفحات پیش از متن یا شماره صفحه درج نمی شود یا شماره آنها با شماره صفحات متن تفاوت

دارد. به عنوان نمونه شماره ها به حروف نوشته می شوند.

روش تعیین اندازه حاشیه های کتاب: پیشتر گفته شد که به چهار حاشیه ای که در هر صفحه

وجود دارد مارژین م یگویند. وجود مارژین برای کتاب ضروری است و اگر کمتر از اندازه لازم در نظر گرفته

شود خواننده با مشکلاتی مواجه می شود. برخلاف اندازه های پیش فرض برخی نرم افزارها نباید اندازه این چهار

حاشیه برابر باشد و به طور حتم اندازه عطف کمتر از بقیه خواهد بود. با این کار دو صفحه روبه روی هم به

شکلی واحد دیده می شوند. در گذشته فاصله سطح نوشت هها تا عطف، بالا، پهلو و پایین بر اساس تناسب

طلایی به ترتیب به نسبت های ۲، ۳، ۴، ۶ یا 5/ 1، ۲، ۳، ۴ در نظر گرفته می شده است. شکل ۲۳ روش تعیین

چهار حاشیه دو صفحه مقابل هم یک کتاب (بر مبنای تناسبات طلایی) را نشان می دهد.

کنترل فایل حروف نگاری و رفع خطاهای آن

برای کنترل فایل حروف نگاری لازم است چه مواردی مورد توجه قرار بگیرد؟

برای شناسایی و رفع خطاهای فایل چه راه کارهایی وجود دارد؟

حروف نگاری یکی از نخستین مراحل تولید محصول چاپی است و عموما به عنوان ماده اولیه مراحل بعد به کار

می رود از این جهت کنترل فایل حروف نگاری اهمیت بسیاری دارد زیرا در صورت وجود خطا می تواند مراحل

بعدی را با مشکل مواجه کرده، موجب دوباره کاری یا باطله شدن کار نهایی شود و هزینه های سنگین ایجاد نماید.

موارد قابل بررسی در فرایند کنترل حروف نگاری: برای جلوگیری از بروز برخی خطاهای رایج

باید فایل حروف نگاری از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد و مشکلات احتمالی اصلاح شود. موارد قابل

بررسی در فرایند کنترل فایل حروف نگاری به اختصار شرح داده می شود.

الف( بررسی غلط های املایی، مشکلات نگارشی و نشانه گذاری، شامل موارد زیر است:

املای واژه ها صحیح باشد.

فاصله گذاری ها شامل فاصله 1، فاصله مجازی، فاصله نشکن و اتصال مجازی 2 درست باشد.

انواع خط های تیره )منها، نیم خط، خط تیره یا خط فاصله، علامت کشیدگی یا تطویل و علامت خط پایین(

سر جای خود به کار رفته باشند.

اشکالات نگارشی ای که توسط ویراستار به صورت اظهارنظر 3 و یادداشت 4 مشخص شده اصلاح شده باشند.

نشانه گذاری های متن صحیح بوده، متناسب با زبان باشد (به عنوان مثال پیش از نقطه، دو نقطه، علامت

سؤال و… نباید فاصله ای باشد یا در متن فارسی از علامت سؤال فارسی و گیومه فارسی استفاده شده باشد).

ب( بررسی تنظیمات صفحه و صفحه آرایی، شامل موارد زیر است:

ابعاد صفحه درست انتخاب شده باشد.

اندازه حاشیه ها صحیح باشد )به متقارن یا نامتقارن بودن حاشیه ها توجه شود(.

جهت عطف و فارسی و لاتین بودن درست انتخاب شده باشد.

فرمت )استایل( متن و پاراگراف ها درست تعیین شده باشد.

ترتیب شماره عنوان ها درست باشد.

ترتیب شماره صفحات درست باشد.

نوشته های سرصفحه ها درست باشد.

صفحات سفید متن حذف نشده باشد.

نکات مهم

چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ /

چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ /

حذف صفحات سفید موجب به هم ریختن ترتیب زوج و فرد صفحات می شود.

در نرم افزار Microsoft Word ممکن است صفحات سفید نمایش داده نشوند اما شماره صفحه آنها

محاسبه شده و هنگام خروجی به صفحات متن افزوده می شوند.

پ( بررسی فونت ها، نویسه های متن و استانداردسازی نویسه ها، شامل موارد زیر است:

در متن هیچ نویسه غیر استانداردی نباشد و همه نویسه های غیر استاندارد با معادل استاندارد خود

جایگزین شده باشند (به عنوان نمونه » « با « ک » و » « با « ی » جایگزین شده باشد).

نکته

باید توجه داشت که ظاهر برخی نویسه ها در برخی از فونت های فارسی به نادرست دستکاری شده است.

به عنوان نمونه در فونت B Nazanin ظاهر نویسه « ة » به شکل «ة » درآمده است. در این صورت با تغییر

فونت، متن به هم می ریزد و به همین دلیل حتماً باید از نویسه صحیح، همراه با فونت های بدون اشکال

استفاده شود.

ت) بررسی خطاهای مرتبط با اعداد، شامل موارد زیر است:

در متنِ فارسی از اعداد فارسی، ممیز فارسی و جداکننده هزارگان فارسی استفاده شده باشد.

ترتیب اعداد قبل و بعد از ممیز به هم ریخته نباشد.

نکات مهم

به دلیل رواج بسیار صفحه کلیدهای فارسی غیر استاندارد (نظیر صفحه کلید پیش فرض ویندوز ۱۲۵۶

شرکت مایکروسافت) و عدم پشتیبانی عموم این صفحه کلیدها از اعداد فارسی و نویسه های ممیز فارسی

و جداکننده هزارگان، در بسیاری از متون، نویسه های عددی انگلیسی و عربی به جای نویسه های

عددی فارسی استفاده شده اند و به کمک فونت های غیر استاندارد، ظاهر فارسی به خود گرفته اند.

ممیز فارسی و جداکننده هزارگان نویسه های عددی هستند و اگر به اشتباه نویسه ای حرفی به

جای آنها قرار بگیرد موجب به هم ریختگی ترتیب اعداد می شود.

ث) بررسی مشکلات شکل ها و تصاویر، شامل موارد زیر است:

اگر قرار است مستقیماً خروجیِ نرم افزارِ واژه پرداز برای چاپ آماده شود باید ریزنگاریِ تصاویر و کیفیتشان

در حد مطلوب باشد.

در صورت امکان تصاویر و شکل ها برداری باشد.

نکته

در نرم افزار Microsoft Word می توان از فرمت های WMF، EMF و EPS برای وارد کردن تصاویر برداری

به سند استفاده نمود.

ج) بررسی مُد رنگ سند، مُد رنگ سند )شامل تصاویر و نوشته ها( درست انتخاب شده باشند.

نکته

برخی نرم افزارهای واژه پرداز نظیر Adobe InCopy هم از فضای رنگ RGB پشتیبانی می کنند و هم از

فضای رنگ CMYK اما Microsoft Word فقط با فضای رنگ RGB سازگار است.

چ) بررسی خطاهای بارگذاری 1 فایل: بررسی خطاهای بارگذاری فایل شامل بررسی و مرور کل صفحات

می شود تا به علت بارگذاری ناقص، سند دچار به هم ریختگی نشده باشد.

نکته

معمولاً تعداد صفحات فایل های حروف نگاری زیاد است و هنگام بازشدن فایل مدتی طول می کشد تا کل

فایل بارگذاری شود. اگر ویرایش فایل پیش از بارگذاری کامل انجام شده باشد ممکن است صفحات بعدی

را دچار به هم ریختگی کند.

ح) بررسی اطلاعات جاساز شده و داده های جمع آوری شده برای خروجی: این بررسی شامل کنترل

پیوند ها، فونت ها و پروفایل رنگ جاساز شده است تا پیوند تصاویر، فونت ها و… از بین نرفته باشد و درکل،

اطلاعات ضروری برای خروجی جمع آوری شده باشد.

نکات مهم

برای انتقالِ فایلِ حروف نگاری نرم افزارِ Microsoft Word از یک رایانه به رایانه دیگر باید در

آخرین مرحله پیش از انتقال فایل، از مسیر:

Options> Save> Preserve fidelity when sharing this document

گزینه Embed fonts in the file را انتخاب نمود تا اشخاص دیگری که سند را باز می کنند در صورت

نصب نبودن فونت های سند در رایانه شان بتوانند فونت ها را ببینند و از آنها استفاده کنند.

برای انتقالِ فایلِ حروف نگاری نرم افزارِ Adobe InCopy از یک رایانه به رایانه دیگر باید در آخرین

مرحله از طریق گزینه Package واقع در منوی File آنچه در سند مورد استفاده قرار گرفته است را

در یک بسته جمع کرد تا هنگام انتقال به رایانه دیگر مشکلی ایجاد نشود.

کنترل واژگان در نرم افزارهای واژه پرداز :هرچند نرم افزارهای واژه پرداز زیادی در دنیا وجود

دارد اما تنها تعداد کمی از آنها از زبان فارسی پشتیبانی می کنند. در نرم افزارهای واژه پرداز برای بررسی

و رفع خطاهای املایی )و در بعضی نرم افزارها خطاهای املایی و دستور زبانی( بخشی با عنوان

Dictionary، Spelling یا Proofing وجود دارد که بر اساس زبان انتخاب شده در نرم افزار، سند را بررسی

کرده و خطاها را مشخص می کند. بخش Autocorrect هم به صورت خودکار خطاهای املایی را تصحیح

می کند.

در نرم افزار Microsoft Word باید از مسیر Options> Language> Choose Editing Languages

زبان مورد نیاز را اضافه نمود )شکل 24 (. در این صورت پس از مقایسه متن حروف نگاری شده با واژه نامه

نرم افزار، زیر خطاهای املایی خطی قرمز رنگ و زیر خطاهای دستور زبانی خطی به رنگ آبی یا سبز کشیده

می شود. علاوه بر آن با افزودن بسته های زبانی 1 می توان امکانات بیشتری نظیر راهنمای فارسی به نرم افزار

افزود.

در نرم افزار InCopy Adobe دسترسی به گزینه های مربوط به زبان در بخش تنظیمات Dictionary و

Autocorrect قرار گرفته و دستیابی به آنها از طریق پنجره Preference واقع در منوی Edit امکان پذیر است.

افزایه 1 ویراستیار برای نرم افزار Microsoft Word : با آنکه نرم افزار Microsoft Word به

دلیل پشتیبانی نکردن از مُد رنگ CMYK گزینه مناسبی برای خروجی های چاپی نیست اما به دلیل رواج

فراوان در بسیاری موارد انتخاب اول کاربران است. دبیرخانه شورای عالی اطلاع رسانی وابسته به شورای عالی

انقلاب فرهنگی افزایه رایگان ویراستیار را برای این نرم افزار ارائه کرده است. با نصب این افزایه زبانه ای به

منوهای نرم افزار Microsoft Word افزوده می شود. از امکانات این افزایه موارد زیر قابل اشاره است:

غلط یابی و اصلاح املای واژگان

اصلاح نویسه های متن و تبدیل آنها به نویسه های استاندارد

اصلاح نشانه گذاری ها

تکمیل خودکار واژگان

تبدیل اعداد

تبدیل تاریخ

تبدیل واژه های فارسی که با حروف انگلیسی نوشته شده اند )فینگلیش( به معادل فارسی آن

تولید فایل PDF از سند حروف نگاری

برای تبدیل فایل حروف نگاری به فرمت PDF چه راه کارهایی وجود دارد؟

کدام یک از شیوه های تبدیل فایل حروف نگاری به فرمت PDF کارایی بالاتری دارند؟

چگونه می توان از سند حروف نگاری فایل PDF مناسب برای چاپ تولید نمود؟

در صنعت اساس بسیاری از تصمیم گیری ها بر صرفه اقتصادی و سود بیشتر استوار است. صنایع چاپ و نشر

نیز از این قاعده مستثنی نیستند. هرچند شیوه صحیح و حرفه ای این است که حروف نگاری و ویراستاری در

نرم افزارهای واژه پرداز حرفه ای صنعت نشر نظیر Adobe InCopy که قابلیت های زیادی برای کار با متن و

ویرایش آن دارند انجام شود اما این کار همیشه مقرون به صرفه نیست. Microsoft Word مشهورترین و پر

استفاده ترین نرم افزار واژه پردازی است که امکانات بسیاری را در اختیار کاربران خانگی و اداری گذاشته است

اما این نرم افزار برای استفاده در صنایع چاپ و نشر طراحی و تولید نشده و از مُد رنگ CMYK پشتیبانی

نمی کند. با این وجود در موارد زیادی PDF تولید شده از سندهای این واژه پرداز مستقیماً برای چاپ مورد

استفاده قرار می گیرد.

شیوه های تولید فایل PDF از سند حروف نگاری: اصولاً چهار روش اصلی برای تولید فایل

PDF در نرم افزارهای واژه پرداز وجود دارد 2:

استفاده از فرمان Save As

استفاده از فرمان Export to PDF یا Publish to PDF

استفاده از افزایه های تولید PDF

استفاده از چاپگرهای مجازی

در بعضی نرم افزارها همه این روش ها موجود است و در برخی دیگر تعدادی از آنها وجود دارد. در بعضی

نرم افزارها برخی از این روش ها کاملاً یکسان عمل می کنند و هیچ تفاوتی میانشان وجود ندارد و در برخی

دیگر تفاوت های جزئی یا کلی میانشان هست که می تواند نتایجی کاملاً متفاوت ایجاد نماید.

هنگام ایجاد یک سند PDF قابل مطالعه در رسانه های نوری اگر سند ظاهراً مشکلی نداشته باشد به احتمال

زیاد در آینده هم مشکلی ایجاد نمی شود اما کوچکترین خطای غیر قابل مشاهده در سند PDF مورد استفاده

در صنعت چاپ ممکن است مشکلات فراوانی برای مرحله پیش از چاپ ایجاد نماید. در نرم افزارهای عمومی

که به صورت حرفه ای برای طراحان گرافیک و صنایع چاپ و نشر تولید نشده اند برخی روش های ایجاد سند

PDF به گونه ای عمل می کنند که تا حد امکان مشکلات فایل حروف نگاری در تولید فایل PDF خللی ایجاد

ننماید اما در صنایع چاپ و نشر برای پرهیز از دوباره کاری بهتر است در صورت وجود کوچک ترین خطا از

تولید فایل PDF ممانعت به عمل آید تا مطمئن شویم که فایل تولید شده عاری از هرگونه خطاست.

شیوه های پیش فرض تولید فایل PDF در واژه پرداز Microsoft Word : درحالت پیش فرضِ

نرم افزار Microsoft Word برای تولیدِ فایلِ PDF دو روش قابل اجراست:

استفاده از فرمان Save As و انتخاب گزینه PDF در بخش Sava as type پنجره محاوره ای باز شده.

استفاده از فرمان Export و انتخاب گزینه Create PDF/XPS Document و پس از آن / Create PDF

XPS و در آخر انتخاب گزینه PDF در بخش Sava as type پنجره محاوره ای باز شده

این دو روش یکسان عمل می کنند و فقط پنجره Save As امکان ذخیره جزئیاتی نظیر نام نویسنده، عنوان،

موضوع و… را بیش از پنجره محاوره ای Publish as PDF or XPS در اختیار کاربر قرار می دهد.

در پنجره محاوره ای Save As و Publish as PDF or XPS دو گزینه برای انتخاب حجم فایل وجود دارد.

حالت استاندارد )برای نشر الکترونیکی و چاپ با چاپگر رومیزی( و حالت کم حجم )برای نشر الکترونیکی(.

در این پنجره با انتخاب گزینه Options پنجره تنظیمات تولید فایل PDF گشوده می شود. در این پنجره

هم جایی برای تنظیمات پیشرفته وجود ندارد. شکل 25 پنجره تنظیمات تولید فایل PDF در واژه پرداز

Microsoft Word را نشان می دهد.

برای چاپ باید توجه داشت که به جای حالت پیش فرض که در صورت عدم امکان جاساز کردن فونت ها آنها

را بیت مپ می کند، گزینه ( 1 compliant (PDF/A ISO 19005 انتخاب شده باشد. در هر صورت باید

توجه داشت که فایل PDF تولید شده به روش های پیش فرض نرم افزار Microsoft Word به هیچ وجه

برای صنعت چاپ قابل اطمینان نیست.

کار عملی

از ۳۰ صفحه اول کتابی که در واژ هپرداز Microsoft Word حروف نگاری و صفحه آرایی کرده اید به کمک

شیوه های پیش فرضِ نرم افزار فایل PDF تولید نموده و با هم مقایسه کنید. نتایج حاصل را به هنرآموز خود

تحویل دهید.

تولید فایل PDF در واژه پرداز Adobe InCopy : در نرم افزار Adobe InCopy برای تولید

فایل PDF از سند حروف نگاری باید از فرمان Export واقع در منوی File کمک گرفت و در بخش

Save as type گزینه ) Adobe PDF (Print را انتخاب نمود. پس از فشردن کلید Save پنجره محاوره ای

PDF Export که حاوی تنظیمات PDF است گشوده می شود

چاپگرهای مجازی 1 و افزایه های تولید فایل PDF : همان گونه که پس از نصب درایور یک چاپگر

رومیزی نام آن چاپگر به بخش چاپگرهای سیستم عامل افزوده می شود و می توان به کمک فرمان Print سندی

را بر روی کاغذ چاپ کرد، پس از نصب نرم افزار یک چاپگر مجازی هم نام آن چاپگر به لیست چاپگرهای سیستم

عامل اضافه می شود. در این صورت پس از اجرای فرمان Print و انتخاب چاپگر مجازی مورد نظر، به جای چاپ

سند بر روی کاغذ، فایل PDF سند تولید می شود.

چاپگرهای مجازی فراوانی وجود دارد که برخی از آنها رایگان هستند و برخی به صورت تجاری عرضه می شوند.

PDF تولید شده توسط بیشتر چاپگرهای مجازی برای صنایع چاپ و نشر مناسب نیست. معتبرترین چاپگر

مجازی که امکانات فراوانی در اختیار کاربر می گذارد Adobe PDF است که پس از نصب نرم افزار Adobe

Acrobat Pro DC به لیست چاپگرهای سیستم افزوده می شود. به علاوه با نصب این نرم افزار افزایه ای هم به

واژه پرداز Microsoft Word افزوده می شود که به صورت یک منو به نام ACROBAT در بالا و یک گزینه

با عنوان Save as Adobe PDF در منوی File ظاهر می گردد.

چاپگر مجازی Adobe PDF و افزایه ACROBAT : در همه نرم افزارهای واژه پرداز و

نرم افزارهای حرفه ای طراحی گرافیک می توان با اجرای فرمان Print و انتخاب چاپگر مجازی

Adobe PDF فایل PDF تولید نمود. در این شیوه تنظیمات موجود کمک می کند فایل های PDF برای

کاربری های گوناگون ویژگی های متفاوتی پیدا کنند. همچنین به کمک افزایه های Acrobat در برخی

نرم افزارها همین تنظیمات در دسترس قرار می گیرد. تنظیمات چاپ بسته به نوع نرم افزار در بخش

Printer Properties، Print Settings، Setup، Preferences یا Change Conversion Settings در

دسترس قرار می گیرد. به این ترتیب پنجره محاوره ای Adobe PDF Document Properties

گشوده می شود.

در بخش Default Settings پیش فر ضهای ذیل وجود دارد:

High Quality Print : این پیش فرض فایل های PDF مناسب چاپ با چاپگرهای رومیزی ایجاد م یکند.

ریزنگاری تصاویر رنگی و Grayscale را به ۳۰۰ پیکسل بر اینچ و تصاویر تک رنگ را به ۱۲۰۰ پیکسل بر

اینچ محدود می نماید. فونت ها را جاساز کرده، شفافیت ها را حفظ کرده و رنگ ها را بدون تغییر باقی می گذارد.

فایل های تولید شده با این پیش فرض م یتواند در Acrobat نسخه ۵ به بعد باز شود.

Oversized Pages : فایل های PDF جهت مشاهده و چاپ طرح های مهندسی بزرگتر از ۵۰۸ ×۵۰۸

سانتی متر ) ۲۰۰ ×۲۰۰ اینچ( تولید م یکند و برای باز کردن فای لهای حاصل به Acrobat نسخه ۷ به بعد

نیاز است.

) PDF/A‑1b: 2005 (CMYK and RGB : برای بایگانی طولانی مدت اسناد الکترونیکی به کار می رود

و بسته به استاندارد انتخاب شده همه رنگ ها را به RGB یا CMYK تبدیل می نماید. فایل تولید شده در

Acrobat نسخه ۵ به بعد قابل مشاهده است.

) PDF/X‑1a (2001 and 2003 : سند ایجاد شده با این پیش فرض برای چاپ مناسب خواهد بود. همه

فونت های سند را برای جاساز کردن داخل فایل PDF نیاز دارد. با این پیش فرض ریزنگاری تصاویر رنگی

و Grayscale به ۳۰۰ پیکسل بر اینچ و تصاویر تک رنگ را به ۱۲۰۰ پیکسل بر اینچ محدود می شود.

شفافیت ها با ریزنگاری بالا به صورت تخت در آمده و همه رنگ های سند به CMYK، SPOT یا ترکیبی از

این دو تبدیل می شود. فایل های تولید شده با این پیش فرض می تواند در Acrobat نسخه ۴ به بعد باز شود.

PDF/X-3 : با این پی شفرض که حالتی خاص از PDF/X-1a است م یتوان داد ههای رنگی CMYK و

غیر CMYK مانند Lab و Grayscale را در فایل PDF ذخیره نمود. PDF/X-3 از سیستم مدیریت رنگ

و پروفای لهای ICC پشتیبانی م ینماید، با استاندارد ISO سازگار بوده و برای تبادل محتوای گرافیکی مناسب

است.

) 2007 ) PDF/X‑ 4 : این پیش فرض شفافیت ها را حفظ م یکند و همانند PDF/X-3 از سیستم مدیریت

رنگ و پروفایل های ICC پشتیبانی می نماید. فایل های تولید شده با این پیش فرض می تواند در Acrobat

نسخه ۷ به بعد باز شود.

Press Quality و Prepress : فایل های PDF برای چاپ صنعتی با کیفیت بالا ایجاد می نماید اما فایل های

ایجاد شده با PDF/X سازگاری نخواهد داشت. این پیش فرض فونت ها را جاساز کرده، شفافیت ها را به شکل

اولیه حفظ می نماید و رنگ ها را به CMYK تبدیل م یکند و رنگ های Spot را که برای چاپ با کیفیت

بالا ایجاد شده حفظ می نماید. همچنین جهت صفحات بر اساس جه تگیری متن یا ساختار سند به صورت

خودکار نمی چرخد. هدف از این پیش فرض حفظ تمام اطلاعات مورد نیاز برای چاپ های صنعتی در فایل

PDF است. فایل های تولید شده با این پیش فرض م یتواند در Acrobat نسخه ۵ به بعد پردازش شود.

Smallest File Size : این پیش فرض که فایل های PDF بهینه شده برای ارسال توسط پس تالکترونیکی

یا نمایش در وب و شبکه های محلی تولید می نماید همه رن گها را به RGB تبدیل کرده و با فشرده سازی و

پایین آوردن وضوح تصاویر تا حد امکان از حجم فایل می کاهد. فونت ها را جاساز نم یکند و فایل ها را برای

خدمات بایتی بهینه می نماید تا برای باز شدن فایل در کامپیوترِ مقصد نیاز نباشد در ابتدا کل فایل بارگیری

شود. فایل های تولید شده با این پیش فرض می تواند در Acrobat نسخه ۶ به بعد باز شود.

Standard : این پیش فرض فایل های PDF مناسب جهت چاپ با چاپگرهای دیجیتال، ارائه نمونه به مشتری

یا نشر روی CD ایجاد می کند. در این حالت همه رن گها به sRGB تبدیل شده، فونت های موجود در سند

جاساز م یشوند اما به طور پیش فرض فونت های زیرمجموعه ویندوز جاساز نخواهند شد. وضوح تا حد متوسط

کم شده و حجم فایل به کمک فشرده سازی نسبتاً پایین می آید. فایل های تولید شده با این پیش فرض

می تواند در Acrobat نسخه ۶ و نسخه های پس از آن باز شود.

نکته

با فشردن دکمه Edit موجود در کنار Default Settings تنظیماتی در دسترس قرار می گیرد که به

کمک آنها می توان این پیش فرض ها را در شش بخش ویژگی های عمومی، تصاویر، فونت ها، رنگ، پیشرفته،

و استانداردها ویرایش نمود

کار عملی

۷ تصویر با کیفیت های متفاوت به متن کتابی که در نرم افزار Adobe InDesign حروف نگاری

و صفحه آرایی کرده اید اضافه نمایید. سپس با پیش فرض های مختلف بخش Default Setting چاپگر

مجازی Adobe PDF فایل PDF تولید نموده و آنها را با هم مقایسه کنید. از داخل این فایل های PDF

که با تنظیمات متفاوت ایجاد شده متنی را Copy کرده در نرم افزار Notepad یا یک ویرایشگر متن ساده

دیگر Paste نمایید. آیا تفاوتی م یبینید؟ تصاویر را هم با هم مقایسه نمایید. نتایج حاصل را به هنرآموز

خود تحویل دهید.

نکته

به کمک چاپگر مجازی Adobe PDF می توان از سند تولید شده در واژه پرداز Microsoft Word که

از مُد رنگ CMYK پشتیبانی نمی کند فایل PDF با رنگ های CMYK تولید کرد. با انتخاب گزینه

Press Quality نوشته های سیاه به حالت سیاه تک رنگ چاپ می شود و مشکلی ایجاد نمی کند. با

این حال در صورت وجود جداول، تصاویر و متن های رنگی در سند یا به کارگیری نوشته های سیاه روی

زمینه های رنگی، و یا استفاده از زمینه های رنگی که وجود حاشیه برش را ضروری می کند، PDF تولید

شده بدون انجام پاره ای اصلاحات برای چاپ مناسب نخواهد بود. برای انجام این اصلاحات می توان از

نرم افزار Enfocus PitStop Pro کمک گرفت. با نصب این نرم افزار که به صورت افزایه ای برای نرم افزار

Adobe Acrobat Pro DC است منوی PitStop Pro به منوهای آکروبات افزوده می شود. با انتخاب

گزینه QuickRuns در این منو و باز شدن پنجره محاوره ای آن، می توان از بخش Standard گزینه

Improve my office document را اجرا نمود تا فایل PDF تولید شده از سند Microsoft Word

برای چاپ بهینه شود )شکل 29 (. البته باید توجه داشت که فایل بهینه شده صددرصد قابل اعتماد نیست

و حتما باید پیش از استفاده به دقت کنترل شود.

ارزشیابی شایستگی حروف نگاری

شرح کار:

1 دریافت اصل خبر و سند و دستور اجرای کار 2 انتخاب نرم افزار و بررسی فایل گرافیکی 3 ساخت ماکت 4 تایپ و صفحه آرایی 5- کنترل فایل و رفع خطاهای آن 6 ذخیره و ارسال فایل

استاندارد عملکرد:

حروف نگاری متون، جداول، فرمول نگاری با توجه به رعایت اصول حروف نگاری

شاخص ها:

نمونه مطابق دستور اجرای کار ترازبندی مطالب و صفحه آرایی مطابق با قطع مطابق سفارش داده شده

شرایط انجام کار و ابزار و تجهیزات:

1 سالن حروف چینی 2 نور یکنواخت با شدت 500 لوکس 3 میز و صندلی رایانه بر حسب استاندارد ارگونومی بدن انسان

4 زمان 45 دقیقه 5 تهویه استاندارد و دمای °C ± 1 20

برای تولید و ویرایش اطلاعات که شامل: متن، طرح گرافیکی و عکس است ، نرم افزار ویژة آن مورد نیاز است.

یکی از نرم افزارهای تخصصی برای تولید و ویرایش عکس، Adobe photoshop است. پس از چاپ می توان

قسمت هایی از فرم های چاپ شده را با جلوه های ویژه مشخص و برجسته کرد.

در این پودمان، ساخت ایمیج ) Image ( در فتوشاپ اصلاح رنگ عکس، اصلاح و رتوش عکس، ترکیب تصاویر،

ساخت فایل های پوش شدهی و جلوه های ویژه را فرا خواهیم گرفت.

شایستگی تولید فای ل جلو ههای ویژه

آیا تا کنون پی برده اید:

عکس دیجیتال از چه چیزی ساخته شده است و چگونه م یتوان آن را تولید و به رایانه منتقل کرد؟

تنظیمات مناسب چاپ برای تولید عکس چیست؟

اصلاح نور و رنگ عکس در رایانه چگونه است؟

اشکالاتی مانند لک هها، تاخوردگی و… در عکس چگونه اصلاح می شود؟

چگونه می توانیم عکس های مختلف را در کنار هم چیده و ترکی ببندی زیبایی برای تولید پوستر،

بسته بند یها، کارت پستال، بیلبورد و… به وجود آوریم؟

فضای رنگی مناسب چاپ در نرم افزارها چگونه تعریف می شود؟

مدل رنگی چیست؟

هدف

هدف از این شایستگی کاربرد روش های تولید و انتقال عکس دیجیتال به رایانه برای چاپ براساس سیستم

چاپ است.

استاندارد عملکرد: آماده سازی فایل مطابق با فایل اصلی چاپی به صورت تفکیک شده )لایه های رنگی(

جهت خدمات پوشش دهی

ساخت فضای کار (ایمیج) در فتوشاپ

چند نوع نرم افزار طراحی و گرافیکی برای طراحی لوگو، پوستر، تایپوگرافی و ویرایش و ترکیب عکس

وجود دارد؟

طر حها و عکس ها در رایانه چگونه تولید شده و نمایش داده می شود؟

فضای کاری در محیط نرم افزار چه مشخصاتی دارد؟

کیفیت یک عکس به چه عواملی بستگی دارد؟

رزولوشن ) Resolution ( چیست و چه عاملی در عکس را کنترل می‌کند؟

ساخت Image از این جهت برای ما اهمیت دارد که بر اساس نوع خروجی و کاربرد فایل، محدوده و ابعاد

Image Size( (، وضوح مناسب ) Resolution (، محدودة رنگی ) Color Mode ( در ابتدای کار باید تنظیم

شود. به طور مثال تنظیمات یک فایل که برای صفحات وب آماده شده است با تنظیمات یک پوستر برای چاپ

افست یا چاپ کارت ویزیت با چاپ دیجیتال متفاوت است.

همانند یک طراح یا نقاش که در شروع کار خود، کاغذ و بوم و ابزار و رنگ مناسب را مشخص و تهیه می کند؛

ما هم در نرم افزارهای طراحی و گرافیکی باید مقدمات کار خود را آماده نماییم. اولین مرحله از این مقدمات ،

تنظیمات Image در Photoshop است که در ادامه ساختار عکس دیجیتال، ایجاد فضای کار جدید در

فتوشاپ ) Photoshop ( و چگونگی ساخت فضای جدید بر مبنای مختصات چاپ در فتوشاپ Photoshop)) را توضیح م یدهیم.

ساختار عکس دیجیتال: برای آشنایی با ساختار عکس دیجیتال، ابتدا به معرفی انواع نرم افزارهای

طراحی و گرافیکی می پردازیم. این نر مافزارها را به نرم افزارهای برداری و نرم افزارهای پیکسلی دسته بندی

می‌کنیم.

الف( نرم افزارهای برداری ) Vector (: این نوع از نرم افزارها برای ترسیم از اشکال هندسی مثل خط، دایره،

چهارگوش، چندضلعی های منتظم و نامنتظم استفاده م یکنند. تمام این اشکال ساختار برداری دارند؛ به این

معنا که خطوط جهت دار هستند.

نکات مهم

به دلیل ساختار هندسی و برداری اشکال، خطوط منحنی کاملاً هموار بوده و همچنین حجم فایل ها

کم است.

ب( نرم افزارهای پیکسلی ) Raster (: ساختار این نوع از نر مافزارها چیدمان منظمی از پیکسل ها ) )pixel

است؛ به همین دلیل به آنها Raster می گویند. همچنین به دلیل شباهت چیدمان pixel به نمایش نمودار

حافظة رایانه که به آن bit (کوچک ترین جزء حافظة رایانه) می‌گویند؛ به این نرم افزارها Bitmap هم گفته

می شود.

Pixel کوچک ترین جزء تشکیل دهندة عکس بوده و به شکل چهارگوش است. در شکل ) ۳ ( شکل و چیدمان

پیکسل ) pixel ( را به صورت بزرگنمایی شده نشان می دهد.

هر pixel اطلاعات نور و رنگ مشخصی را در خود ذخیره کرده است و از کنار هم قرار گرفتن آنها عکس

تشکیل می شود.(کاملاً شبیه پازل که هر قطعه از آن یک بخش از کل تصویر بوده و با چیده شدن قطعات،

کامل می شود.)

چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ / چاپ کاتالوگ /

عوامل مؤثر درکیفیت عکس: منظور از کیفیت این است که با توجه به نوع روش چاپی یا سیستم

نمایشی، اطلاعات رنگ مناسب بوده و تصویر از وضوح کافی برخوردار باشد. در ادامه عوامل مؤثر در کیفیت

عکس را به اختصار شرح می‌دهیم:

الف( وضوح ) Resolution (: اصطلاح وضوح عکس یا رزولوشن را اغلب به اشتباه با کیفیت تصویر یکی

م یدانند! در حالی که رزولوشن یکی از عوامل تأثیرگذار در کیفیت است.

Resolution کنترل کننده تراکم pixel ها در عکس است ؛ یعنی در واحد سطح که یک اینچ مربع )مربعی

با اضلاع یک اینچ( در نظر گرفته می شود؛ چه تعداد pixel وجود دارد. به عنوان مثال در یک اینچ مربع از

عکسی )اندازه عکس مهم نیست( با وضوح ۷۲، تعداد ۷۲ ×۷۲ پیکسل وجود دارد؛ و در یک اینچ مربع از

عکسی دیگر )اندازه عکس مهم نیست( با وضوح ۳۰۰، تعداد ۳۰۰ ×۳۰۰ پیکسل موجود است. از این مثال

می توان نتیجه گرفت که در یک سطح مشخص و ثابت در عکس )یک اینچ مربع( ، تعداد پیکسل های تعیین

شده با تغییر اندازه )کوچک یا بزرگ شدن( و زیاد شدن یا کم شدن تعداد پیکسل ها که همان تراکم آنها

است؛ وضوح تصویر را تعیین می‌کنند.

ب) رنگ ( Color ): رنگ یکی دیگر از عوامل مؤثر در کیفیت است. هر pixel اطلاعات رنگی بخشی از

تصویر را در خود ذخیره م یکند. هر چه میزان این اطلاعات رنگی متناسب با خروجی، بیشتر باشد ؛ عکس از

کیفیت رنگی مناسب تری برخوردار است. هر pixel برای ذخیرة رنگ ، فضایی از حافظه را به خود اختصاص

م یدهد که به آن عمق پیکسل ( pixel depth ) گفته می شود و از ۱bit تا 32bit متغیر است و در شرایط

خاص می تواند بیشتر هم باشد. میزان حافظه ای که هر pixel به خود اختصاص می دهد؛ بستگی به Color

Mode دارد. Color Mode مرجعی برای مدیریت فضای رنگ در نرم افزار است که متناسب با فایل خروجی

تعیین می شود.

ایجاد فضای کاری جدید در فتوشاپ: برای کار در محیط Photoshop ، ابتدا باید فضای کاری

را که به آن Image گفته می شود؛ ایجاد کنیم. فضای کاری را می توان به دو روش ایجاد کرد:

باز کردن عکس ها: باز کردن عک سهایی که قبلاًً تولید شده است. این عکس ها می توانند؛ عکس های

اسکن شده، عکس هایی که با دوربین عکاسی دیجیتال گرفته شده‌اند و عکسهایی که توسط ، Lightroom

Photopaint، Photoshop و… تولید شده باشند.

ب) ساخت فضای کاری جدید: ساخت Image جدید با تنظیمات تعریف شده توسط کاربر، متناسب با

خروجی فایل انجام می شود. برای تنظیمات یک Image جدید مناسب چاپ، جدای از ابعاد کار، راستای

افقی ( width ) و راستای عمودی ( Height )، مود رنگی ( Color Mode ) سازگار با ماشین های چاپ و

Resolution را نیز باید تعیین کرد. در جدول Color Mode ،1 و جدول Resolution ،2 مناسب با

ماشین های چاپ ارائه شده است.

ساخت فضای جدید بر مبنای مختصات چاپ: برای ساخت Image جدید بر مبنای مختصات

چاپ در فتوشاپ از دو روش استفاده می شود.

الف) استفاده از فرمان open : عکس های اسکن شده، عکس های تولید شده با دوربین های عکاسی دیجیتال،

عک سهایی که توسط Photoshop یا Illustrator، Coreldraw، Lightroom و… تولید شد هاند. مراحل

ساخت: Image با استفاده از فرمان Open به شرح زیر است.

از منوی File گزینة Open را انتخاب م یکنیم. شکل ۸ پنجره Browse را نشان می دهد.

از پنجره ای که باز شده )در تمام نر مافزارها مشابه است( و محل جست وجوی آدرس در قسمت بالا و یا

سمت چپ آن، محل عکس ذخیره شده در حافظه را پیدا م یکنیم. به طور مثال درایو : D

از بخش اصلی این پنجره ، روی فولدر مورد نظر دو بار کلیک کرده تا باز شود و به محتویات آن دسترسی

پیدا کنیم.

برای باز کردن فایل عکس مورد نظر دو بار روی آن کلیک م یکنیم تا در محیط فتوشاپ باز شود.

نکته

اگر بخواهی م بیش از یک فایل عکس را باز کنیم؛ ابتدا باید با Drag کردن موس یا با نگه داشتن کلید

Ctrl از صفحه کلید و کلیک کردن روی آنها، انتخابشان کرده و سپس روی کلید Open از پایین پنجره

کلیک کنیم تا تمام عکس ها باز شود. به این ترتیب می توانیم بیش از یک Image را در محیط فتوشاپ

باز کنیم.

ب) استفاده از فرمان New : مراحل ساخت Image با استفاده از فرمان New به شرح زیر است.

الف) از منوی File گزینة New را انتخاب م یکنیم.

ب) از بخش Name ، نام مورد نظر را برای Image تایپ می‌کنیم البته می‌توان نام را در زمان Save یا Save as کردن (ذخیره کردن فایل) مشخص کرد.

ت) از بخش Document Type خروجی فایل را مشخص می‌کنیم و به انواع تنظیمات شامل اندازة افقی و عمودی Image و رزولوشن تعریف شده برای خروج یهای مختلف ، مانند طراحی صفحات وب ، انداز ههای متنوع برای موبایل و تبلت ، ابعاد کاغذهای استاندارد A3 ،A4 ، … دسترسی خواهیم داشت.

ث) پس از آنکه نوع خروجی فایل را از Document Type مشخص کردیم؛ آنگاه از قسمت Size اندازة مورد

نظر را انتخاب می نماییم. برای خروجی چاپ معمولاً از Document Type گزینة International paper

را استفاده کرده که از قسمت Size به ابعاد کاغذهای A5 ،A4 ،A3 دسترسی خواهیم داشت.

نکات مهم

اگر از تنظیمات مشخص در Document Type استفاده نکنیم؛ می توان اندازة مورد نظر را تنظیم

کرد. ابتدا باید واحد انداز هگیری را تعیین نمود. واحد انداز هگیری مناسب برای چاپ، میلیمتر یا

سانتیمتر است.

به راستای افقی Image در تنظیم اندازه، Width گفته می شود.

به راستای عمودی Image در تنظیم اندازه، Height گفته می شود.

ج) رزولوشن مناسب را با توجه به خروجی فایل تعیین می‌کنیم.

چ) از قسمت Color Mode ، مود رنگی مناسب و سازگار با خروجی فایل را انتخاب م یکنیم. همچنین

می‌توانیم عمق پیکسل را 32 bit ، 16 ، 8 تعیین کنیم که البته گزینة 8 bit برای چاپ مناسب است.

ح) با استفاده از Background Contents مشخص م یکنیم که پیکسل ها چه رنگی داشته باشند؛ یا اینکه

بدون رنگ و Transparent )شفاف ( باشند؛ با انتخاب گزینة White رنگ Pixel های Image را سفید

انتخاب م یکنیم. با انتخاب گزینة Background Color (رنگ پس زمینه) رنگ پیکسل ها را مطابق پالت

رنگ Background Color در Tools تعیین می‌کنیم.

نکات مهم

اگر گزینة Transparent را انتخاب کنیم؛ Pixel ها در Image شفاف بوده و هیچ رنگی نخواهند

داشت. این خصوصیت Transparent Pixel در Photoshop امکان قدرتمندی را برای ترکیب

عکس های متنوع در یک پروژه به کاربر می دهد. با انتخاب گزینة Others امکان انتخاب رنگ دلخواه

را برای Pixel ها داریم.

در بخش Advance ما به تنظیمات Color profile دسترسی داریم. همچنین P ixel Aspect ratio

که تعیین نسبت اندازه طول و عرض یک Pixel است و گزینه مناسب برای چاپ ، Square Pixel

یعنی پیکسل ، مربع است.

در حالی که مشخصات Image را تعیین می‌کنیم؛ سمت راست پنجره، Image Size )حجمی که

از حافظه به خود اختصاص داده است( را می‌بینیم که با تغییر اندازه ها، میزان آن نیز تغییر می‌کند.

خ) با انتخاب کلید OK تنظیمات را تأیید کرده و Image را ایجاد می نماییم.

د) با انتخاب کلید Cancel از ایجاد Image جدید صرف نظر کرده و پنجره را می‌بندیم.

ذ) با انتخاب کلید Save Preset ، اندازه های تعیین شده را در قالب یک Document Type برای استفاده های بعدی ذخیره می کنیم.

نکات مهم

Width و Height را عرض و طول Image نمی گوییم ؛ زیرا بر اساس تعریف آن در ریاضیات، طول از

عرض بزرگ تر است؛ در حالی که در Image ممکن است طول عکس از عرض آن کوچک تر باشد؛ یعنی

راستای عمودی، بزرگ تر از راستای افقی عکس باشد.

نکته

برای کار کردن با پنجره Image در محیط نرم افزار باید به موارد زیر توجه کنیم.

در محیط Photoshop هر عکس در یک پنجرة مستقل باز م یشود. به هر پنجره یک Image می‌گوییم.

هر Image به قسمت بالای محیط، به صورت Tab زیر نوار Option می‌چسبد.

برای فعال کردن هر Image باید روی نوار عنوان پنجره، قسمتی که نام تصویر ، مود رنگی و میزان

بزرگنمایی آن نوشته شده است؛ کلیک کنیم.

گاهی لازم است Image ها را کنار یکدیگر قرار دهیم )برای مقایسه یا کپی کردن بخشی از عکس به

پنجرة دیگر و…( برای اینکار موس را روی نوار عنوان برده و آن را به سمت مرکز محیط کشیده و از لبة

نوار Option جدا می‌کنیم.

برای دسترسی به تنظیمات بیشتر و چیدمان پنجر هها از منوی Window و منوی Arrang استفاده می‌کنیم.

برای چیدن عمودی پنجره ها از گزینة Tile All Vertically استفاده م یکنیم و برای چیدن افقی آنها از .Tile All Horizontally

اگر Image ها جدا از لبة نوار Option باشند و بخواهیم آنها به صورت Tab زیر نوار بچسبانیم؛ از

منوی Window و منوی Arrang ، گزینة Consolidate All to Tabs را انتخاب می نماییم.

برای آنکه تمام Image های Tab شدة زیر نوار Option را از آن جدا کنیم؛ گزینة Float All In

Windows را از منوی Window و منوی Arrange انتخاب می کنیم.

اصلاح رنگ عکس

هر عکسی که با دوربین دیجیتال ضبط شده یا عکسی که اسکن شده است؛ نیاز به اصلاح نور

و رنگ دارد؟

رنگ دارای چه ویژگی هایی است؟

کنتراست یا تضاد چیست؟

تنظیم و کنترل نور عکس با نور رنگ متفاوت است؟

در فتوشاپ می توانیم؛ هر بخ ش از عکس را جداگانه انتخاب و اصلاح کنیم؟

اصلاح نور و رنگ عکس می تواند؛ نزدیک کردن آن به رنگ و نور طبیعی باشد یا یکسان کردن آن با عکس

اصلی (عکس هایی که اسکن شده است) و یا اینکه تغییر و اصلاح آن، صر فنظر از تطبیق با رنگ طبیعی یا

عکس اصلی، در جهت آماده شدن (مانند سیاه و سفید کردن عکس یا اعمال جلوه های رنگ و نور) برای پروژه

مورد نظر باشد. در ادامه فضای رنگی، ویژگی های رنگ، تنظیم نور و کنتراست را در فتوشاپ به اختصار شرح

می دهیم.

شناخت فضای رنگی: برای شناخت فضای رنگی در یک عکس، باید Color Mode آن را مورد

توجه قرار داد. محدودة رنگی که Color Mode پشتیبانی م یکند را Gamut می نامند. گسترده ترین دامنۀ

رنگ ) Gamut ( را RGB دارد. CMYK به دلیل کاربرد آن در چاپ و استفاده از مرکب، توانایی تولید تمام

رنگ ها، مانند رنگ های روشن و تیره با درجة اشباع بالا را ندارد. هر Color Mode اطلاعات رنگی را در

فضایی به نام کانال ( Channel ) ذخیره م یکند. از طریق منوی Window و پنجرة Channel به اطلاعات

کانال های رنگ دسترسی داریم. یکی از روش های کنترل و اصلاح رنگ، تنظیم و تغییر اطلاعات موجود در

کانال های رنگ است.

ویژگی های رنگ: ویژگی های رنگ شامل زیر است:

Hue : فام یا درجة رنگ می باشد و تمام طیف های رنگ را در برم یگیرد.

Saturation : غلظت یا درجة اشباع رنگ و به عبارتی پررنگی یا ک مرنگی را کنترل می نماید.

Lightness : نور رنگ یا ارزش ) Value ( که منظور، تیرگی یا روشنی رنگ است و نباید آن را با نور عکس

یکی دانست.

نور عکس: در این مبحث، منظور از نور ، نور عکس یا همان تاریکی و روشنایی آن می باشد. پیکسل های تشکیل دهندة عکس را به سه محدوده تقسیم می‌کنیم

الف) Highlights : محدوده هایی از عکس که pixel های آن بیشترین روشنایی را دارند و از ۵۰٪ روشن تر

هستند.

ب) Midtones : محدوده هایی از عکس که pixel های آن نه تیره و نه روشن هستند و دارای روشنایی ۵۰٪

هستند.

پ) Shadows : محدوده هایی از عکس که pixel های آن تاریک بوده و روشنایی آن از ۵۰٪ است.

تضاد یا کنتراست ( Contrast ): کنتراست، تباین یا تضاد ، اختلاف بین pixel های سطوح تیره و

روشن عکس است. البته بین رنگ ها و اندازة فرم ها و شکل ها نیز تضاد وجود دارد؛ ولی در اینجا منظور ما از

تضاد، همان اختلاف بین تیره و روشن است که باعث می شود تا اطلاعات عکس، مثل عمق، بافت، حجم و…

مشخص شود.

اصلاح نور و رنگ عکس: برای اصلاح نور، تضاد و رنگ عکس در فتوشاپ ابزارها، امکانات و تکنیکهای متنوعی وجود دارد.

مراحل اصلاح نور، تضاد و رنگ عکس: مراحل اصلاح نور، تضاد و رنگ عکس با استفاده از گزینه

Brightness/Contrast به شرح زیر است:

الف) از منوی Image وارد منوی Adjustment شده و گزین ة Brightness/Contrast را انتخاب می‌کنیم.

ب) slider اول مربوط به تنظیم نور عکس ( Brightness ) است؛ و با با حرکت دادن آن به سمت راست، نور

عکس را افزایش می‌دهیم. با حرکت Slider به سمت چپ، می توان نور عکس را کاهش داد.

پ) Slider دوم برای تنظیم اختلاف بین سطوح تیره و روشن عکس یا تضاد ) Contrast ( می باشد. با حرکت

به سمت راست، اختلاف بین سطوح تیره و روشن را افزایش داده و با حرکت به سمت چپ می توان آن را

کاهش داد.

ت) با زدن گزینة Auto ، می‌توان تنظیم نور و تضاد در عکس را به صورت خودکار توسط نرم‌افزار انجام داد.

ث) با فعال کردن گزینة Use Legacy تأثیر تغییرات روی عکس تشدید می‌شود و روی رنگ هم اثر خواهد گذاشت.

نکات مهم

در تمام پنجره های Photoshop اگر کلید Alt را نگه داریم ؛گزینة cancel به Reset تغییر کرده و

می توان با انتخاب آن، تنظیمات زا به حالت پیش فرض برگرداند.

در تمام پنجره های Photoshop با فعال کردن گزینة Preview می توان تغییرات اعمال شده را

هم زمان روی عکس ملاحظه کرد و با غیرفعال کردن این گزینه، با عکس اصلی تطبیق داد.

مراحل اصلاح نور، تضاد و رنگ عکس: مراحل اصلاح نور، تضاد و رنگ عکس با استفاده از گزینه Levels

به شرح زیر است:

الف) از منوی Image وارد منوی Adjustment شده و گزینة Levels را انتخاب م یکنیم. شکل 16 پنجره

Levels را نشان می دهد.

ب) در این پنجره، نمودار پراکندگی pixel ها ) Histogram ( در عکس را م یبینیم. سه slider زیر نمودار قرار دارد.

نکته

اگر منحنی این نمودار در یک خط نباشد؛ به این معناست که قابلیت اصلاح دارد.

پ) اولین Slider روشن تر است و سمت راست نمودار قرار دارد. اگر آن را به سمت چپ حرکت دهیم؛

پیکسل های خاکستری و روشن عکس را روشن تر کرده و باعث افزایش تضاد ) Contrast ( می شود.

ت) دومین Slider تیره تر است و سمت چپ نمودار قرار دارد. با حرکت دادن آن به سمت راست، pixel های

خاکستری و تیرة عکس را تیره تر کرده و باعث افزایش تضاد ( Contrast ) می شود.

ث) سومین Slider خاکستری است و وسط نمودار قرار دارد. با حرکت دادن آن به سمت راست، نور عکس

کاهش پیدا م یکند و با حرکت به سمت چپ، نور را افزایش می دهد.

ج) برای کاهش تضاد ( Contrast ) از نوار Output Level که در پایین این پنجره قرار دارد؛ استفاده م یکنیم.

نام کتاب: نام کتاب: طراحی و آماده سازی فایل های چاپی

پدیدآورنده: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

دسته‌بندی نشده

مقاله چاپ کاتالوگ – شماره 1

sokhan56